ئەوەی ئێستا دەگوزەرێت درێژكراوەی شەڕی عەفرینە، توركیا لەبەردەم دووڕیانێكی سەخت دابوو، ئەگەر هاتبوایە لە شەڕی عەفرین شكستی هێنابایە، ئێستا لەدۆخی هێرشبردنەوە دەچووە دۆخی بەرگری و پرسی كورد بەجۆرێكی تربوو، ململانێیەكە دەگەڕایەوە ناو شەقامەكانی توركیاو پرسی كورد زاڵ دەبوو بەسەر توركیادا. بەڵام دوای سەركەوتنی لە عەفرین، ئیدی دەستی ئاوەڵابوو هەنگاو بەهەنگاو پەلاماری پرسی كورد بدات و بازنەی سەركەوتنەكانی بەرامبەر كورد فراوانتر كرد، كورد چووە دۆخی بەرگری و توانای هێرشی بۆ سەر توركیا نەما. رووبەڕووبونەوەی دەوڵەتێكی وەك توركیا ئاسان نی یە، خاوەنی نزیكەی حەوت سەد هەزار سەربازە، خاوەنی پێشكەوتووترین فڕۆكەی جەنگی یە، خاوەنی سەدان تۆپ هاوێژی مۆدێرنەی وردە، خاوەنی هەزاران چەكداری بەكرێگیراوە، خاوەنی تانك و چەكی زۆر كاریگەرە، لە پیشەسازی درۆن و فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان زۆر گەشەی كردووە. بەرامبەر ئەوە كورد چەكەكانی هەمان چەكی رابردوون، كەرەستەی شەڕەكەی نەگۆڕاوەو چەند پارچە چەكێكی پێشكەوتووی هەیە بەڵام ناتوانێت پڕۆژەی داگیركاری تورك رابگرێت. ئیعتراف كردن بەوەی كە دوژمنەكەت لە تۆ بەهێزترە مانای ترسنۆكی نیە، بەڵكو بیركردنەوەیەكی واقعی یە كە ناتەوێت شەڕێكی خۆكوژی بكەیت. دەبێت كورد ئەوە بزانێت ئێستا توركیا لە ئاستی سیاسەتی نێودەوڵەتی و ئیقلیمی سەركەوتنی گەورەی بەدەستهێناوە. سێ دەستكەوتی زۆر گەورەی هەیە بەرامبەر كورد:یەكەم: لەگەڵ ئێران رێككەوتنێكی ئەمنی ئیمزا كرد بەناوی رووبەڕووبونەوەی تیرۆر؟ تیرۆر مەبەستیان جوڵانەوەی رەوای نیشتمانی كوردستانە. ئەمە بۆ كورد مەترسی دارە.دووەم: لەگەڵ عێراق لێك تێگەیشتنی ئیمزا كردوو، ئێستا عێراق هەماهەنگی توركیایەو بڕیاری دا كە پەكەكە پارتێكی قبوڵ كراو نیە لە عێراق و سێ پارتی لەبەرئەوەی نزیك بوون لە پەكەكە داخست. سێیەم: وەك وەزیری بەرگری توركیا رۆژانی رابردوو راشكاوانە گوتی: چالاكیەكانی پەكەكە لە ناو توركیا بۆتە سفر. واتە ئێستا لەناو دەوڵەتی توركیاو باكوری كوردستان هیچت بەدەست نەماوەو ناتوانیت هیچ چالاكیەك بكەیت. ئەمەش كەمەر شكێنە بۆ هەژمونی كوردو دروستكردنی فشار لەسەر دەوڵەتی تورك. گەورەترین هەڵەی ستراتیژی لە مێژووی جوڵانەوەی كوردی كشانەوەی تەواوی هێزەكانی گەریلا بوو لە ناوخۆی توركیاو باكوری كوردستان؟ بەڕاستی ئەمە نازانم بۆ روویدا؟ چۆن روویدا؟ قسەی زۆری دەوێت. ئەگەر هۆكار بابەتی سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی بوو، بەڵام خۆ توركیا هەنگاوی كرداری نەنابوو؟؟.ئێستا توركیا بەسەر هەرێمی كوردستان زاڵ بووە، لە زۆنی زەرد خۆی بەخاوەن هێزو نفوزو بڕیار دەزانێت و دۆڵ بە دۆڵ لە بادینان پێگەی داناوە و خاوەنی بازگەیە!!، لە زۆنی سەوزیش شار بەشارو ماڵ بە ماڵ و ناوچە بە ناوچە بۆمباران دەكات و كێی مەبەست بێت تیرۆری دەكات. بەجۆرێك لە خەلەكان و رانیەو چەمچەماڵ و كفری و پێنجوێن و چوارتاو دوكان و هەر شوێنێكی مەبەست بێت بۆمبارانی دەكات و كورد دەكوژێت. ئەمەش راستەوخۆ گرتنی بیناقاقای كوردەو ئەوپەڕی بەهێزی توركیا دەردەخات بەرامبەر هێزەكانی ئێمە. بەڵام لەم نێوانەدا چەند پرسێك هەیە پەیوەستە بەم بابەتەوە كە ناكرێت ئاماژەی پێ نەدەین:-لەسەر ئەم بابەتە عێراق هەماهەنگەو ئۆكەی داوەتە توركیا.-ئێران ئاگادارەو بەشێكە لە رێككەوتنە ئەمنیەكەیان.-ناوخۆی یەكێتی و دەزگا هەواڵگری و ئەمنیەكان توانای سەربازی وایان نیە بتوانن درۆنەكان بخەنە خوارەوەو ئاسمانی ناوچەكە بپارێزن. ئەمەش مانای دواكەوتنی ئێمەیە لە توانای گەشەكردنی سەربازی مۆدێرن.-خیانەتی ناوخۆیی و نۆكەرایەتی توركیا هەیەو چاوساغیان بۆ دەكات. ئەمەش دەبێت بە هەستیاریەوە كاری لەسەر بكرێت و بنەبڕ بكرێت.-پەرتەوازەیی ناو ماڵی سیاسی هەرێمی كوردستان و پشتكردنی یەكێتی و پارتیش لە پەكەكەو ناكۆكی قوڵی ناو هێزە سیاسیەكان كە دەرفەتی زێڕینی بۆ توركیا دروست كردووە. لە ئێستادا چی بكرێت؟-گرنگترین شت و سەركەوتووترین سیاسەت كە بمانەوێت وانەیەكی باش بە توركیاو ئێران و ئەم گەلەكۆمەكیەی دژی كورد هەیە بیدەین، ئەوەیە لە دۆخی بەرگریەوە بپەڕینەوە بۆ دۆخی هێرش بردن؟ چۆن؟ ئەویش دەست پێكردنی چالاكیە لەناوخۆی توركیا. هەتا دۆخی ناوخۆی توركیاو شار بەشاری بە ئامانج نەگیردرێت و چالاكی بچوك و مام ناوەندو گەورەی تێدا نەكرێت، ئەوا رۆژ بە رۆژ توركیا بەرامبەرت دڕتر دەبێت. بۆیە باشترین چارەسەر ئەوەیە رووبەڕووبونەوەی توركیا لەناوخۆی توركیادا بكرێت ئەگەر بە چالاكی زۆر بچوكیش بێت. -دروست كردنی لێك تێگەیشتنی كوردی و كوردی، لە ئێستا هێزەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و باشورو باكوورو رۆژئاوا پێویستە دەست بەجێ ناكۆكیەكانیان وەلا بنێن و بە خوێندنەوەی مەترسیەكان لەنوێوە پەیوەندیەكانی نێوانیان دابڕێژنەوە، بەڵام ئایا ئەوە لەم هێزە كوردیانە دەوەشێتەوە؟ بەداخەوە بۆنی گورگ دێت و ئەوان خەریكی سەر شكاندنی یەكترین. -لە ئێستادا ئەگەر كورد نەتەوەیەو قەزیەی هەیەو خاوەنی خەباتێكی بەهێزە، پێویستە لەهەرچوارپارچە پێكەوە دابنیشن و یەك دەست لە توركیا بدەن، لەروی سەربازی، سیاسی، دبلۆماسی، راگەیاندن، خەباتی شەقام و جەماوەری..هتد، بەڵام كاتێك سەیری ناوخۆی كورد دەكەین دەبینین دژایەتی پارتی و پەكەكە توندترە لە دژایەتی توركیاو پەكەكە؟ ناكۆكی یەكێتی و پارتی هیچی كەمتر نیە لە ناكۆكی ئێران و كۆمەڵەو دیموكرات؟ كەواتە ئەم هێزو سەركردەو بەرپرسانەی ئێستا سیاسەت دەكەن لە ئاستی مەترسی قۆناغەكە نین، خوێندنەوەیان بچوك و تەسك بینە، تەقلیدین، كلاسیكن لە خەباتی نەتەوەیی، دابڕاون لە یەكترو لە واقعەكە، لەهەمووشی ناخۆشتر هیچ سود لە دەرفەتەكان وەرناگرن و نازانن دەرفەت دروست بكەن. سەیری ئۆكرانیا بكەن، تەواوی هێزە ناكۆكەكانی ئۆكرانیا كە زۆر دژی یەكترین، بەڵام لە پاراستنی ئۆكرانیا هیچ ناكۆكیان نیە، یەك دەستن بۆ پاراستنی ئۆكرانیا. بەڵام كورد خراپ دابەش بووە. فرە حزبی عەقڵی سیاسی گەشە پێ نەداوین، بەڵكو زیاتر دابەشی كردووین. -باشترین بژاردە ئەوەیە لەوە زیاتر گوێ لە فشارەكانی توركیاو ئێران نەگیردرێت، ئێران زۆرباش گەندەڵی وناعەدالەتی كۆمەڵایەتی و خراپی دیموكراسی و حوكمڕانی هەرێمی كوردستانی قۆستۆتەوەو لە رێگای بەغداوە زۆر باش هەرێمی كوردستانی بچوك كردۆتەوەو لە قاڵبی داوەو رۆژانە مەرجەكانی خۆی بەسەری دا دەسەپێنێت. ئێمە دەبێت وەرەقەی كوردی لە بەغدا رێك بخەینەوە. بۆ ئەوەی لەم دۆخە دەرباز بین، دەبێت كورد بەدوای ئەوەدا بگەڕێت شوێنی تر بدۆزێتەوە بۆ دۆستایەتی و پێگەی خۆی لە جیاتی ئێران و توركیا. راستە ئێران و توركیا دوو دەوڵەتی بەهێزی دراوسێی كوردستانن، ناتوانین فەرامۆشیان بكەین و دراوسێی ئەبەدی ئێمەن، بەلام لە ئێستادا پێكەوە خەریكی وێران كردنی هەرێمی كوردستانن، كەواتە كوردیش دەبێت بۆ ئەمریكاو چین و روسیا و فەرەنساو بەریتانیاو سعودیەو ئیمارات و میصرو زۆر شوێنی تر هەیە كە جوڵەی سیاسی و دبلۆماسی و هەڵمەتی چڕی گرنگ بكات، ئەمریكا گرنگەو ناكرێت كورد ئەوە لە بیر بكات هەبونی ئەمریكا دەتوانێت زۆر شت بۆ كورد بكات، واتە نابێت هاوپەیمانی كورد لەگەڵ ئەمریكا ببێتە هۆی پەلاماردانی كوردو لاوازكردنی كورد، بەڵكو دەبێت هاوپەیمانی كورد لەگەڵ ئەمریكا توانای بەرگری كردنمان بەرامبەر ئێران و توركیاو ناوچەكە پێ ببەخشێت. بۆیە دروستكردنی سیاسەتێكی نیشتمانی و دیموكراسی و كراوەو گەڕانەوە بۆ رای خەڵك و وازهێنان لەم فەنتەڵۆسەی ئێستا لەهەرێم هەیە، وا دەكات ئەمریكاش هەنگاوی باشتر بنێت بۆ گەڕانەوەی توانای بەرگریت. لەوەش بەهێزترو زۆر باشتر گەڕانەوەیە بۆ هێزی نەتەوەكەت و میللەتەكەت و شەقامی كوردی خۆی. رێككەوتنی كوردی و كوردی گەورەترین چەكی بەهێزی كوردییەو سەركەوتن مسۆگەر دەكات.

 هەندرێن شێخ ڕاغب

لەپەراوێزی كۆمەڵكوژی درۆنەكان ؟

لەپرسی مووچەدا هەموان پێكەوە درۆ دەكەن، درۆی زۆر گەورەش..ژیانی موچەخۆران و هاوڵاتیان و بژێوی خەڵك هیچ بەهایەكی لای ئەمانە نیە، مووچەخۆران كەرەستەی فشارو ناكۆكی و ململانێن، پشتیوانی مووچەخۆران بە بۆ ئەوەی بگەیت بەوەی دەتەوێت. ئەو جۆرە مووچەپێدانە بە مووچەخۆران لە مێژووی بەشەریەتدا وێنەی نەبووە, مووچەیەك بەشەرتی شێت بوون وەك هاوڕێیەكم كاتی خۆی لە پۆستێكدا گوتبوی مووچەت پێ دەدەن بەڵام بەشەرتی شێت بوون. ئێستا كە مووچە نیە، خەتای ئێستایی ئێمە نیە، بەڵكو لەو رۆژەی لەراپەڕین شۆفڵ و گرێدەرو بلدۆزەرو لۆری و پیكاب و كەلوپەلی شارەوانی و بینای حكومی ئاودیوی ئێران دەكران، مایەی نەبوونی موچەیە؟ چونكە ئەگەر ئەوكاتە پێچەوانەی ئەمە دەستیان بەم ئامێرو كەلوپەلانە بگرتایە، كارگەی جگەرەو دۆشاوی تەماتەو نەسیج و كارگەی مافوریان نۆژەن كردبوایەوەو ژێرخانی شارەوانیەكانیان دروستكردبايه‌تەوە، ئەوا ئەمڕۆ بێ مووچە نەدەبوین؟؟. ئاخر عەقڵیەتێك بەنداوی بێخمە تاڵان بكات و لە گەورەیی و ستراتیژی و مەزنی ئەم پڕۆژەیە تێ نەگات؟؟ چۆن دەزانێت بێ موچەیی و بێ ئاوی و بێكاری و بێ كارەبایی چیە؟؟چۆن دەزانێت كەرامەتی نیشتمانی چیە؟ چۆن دەزانێت هەژاری و دەردە كۆمەڵایەتیەكان چیە؟ چۆن دەزانێت تەرفیع و عەلاوەو ساڵی خزمەت و دامەزراندن چیە؟ چۆن دەزانێت كەرتی تایبەت و گەشەپێدانی بازاڕ چیە؟. ئێستا مووچەخۆران تۆپێكن لەم سەری بەغداوە شەق لەسەری دەدەن بۆ ئەوسەری هەولێرو سلێمانی، ئیدی یاریەكە چەند گۆڵی تێدا دەكرێت و كێ دەیباتەوەو لەكوێ سەنتەری دەستپێكردنی یاریەكە دەشكێنن، گرنگ نیە، ئەوەی قوربانیەو كەرامەتی دەڕووشێت مووچەخۆران و هاوڵاتیانی كوردستانن.

موچە بە شەرتی شێت بوون!!!

<h2 class="ql-align-justify"> </h2><h2 class="ql-align-justify"> </h2><h2 class="ql-align-justify">&nbsp;كرده‌ی ده‌نگدان و ئاڵوگۆڕی ئاشتیانه‌ی ده‌سه‌ڵات و ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن له‌ كات و ساتی خۆیدا، له‌ هه‌رێمی كوردستان ده‌مێكه‌ شكستی هێناوه‌. بۆیه‌ به‌شێكی زۆر له‌ هاوڵاتیان بایكۆت كردنی ده‌نگدان و به‌شداری له‌هه‌ڵبژاردنیان هه‌ڵبژاردووه‌و بۆچونیان وایه‌ كرده‌ی به‌شداریكردنی له‌ پرۆسه‌ی ده‌نگدان بۆ خۆی شه‌رعیه‌ت به‌خشینه‌وه‌یه‌ به‌م جۆره‌ واقعه‌ی ئێستا هه‌یه‌ كه‌ به‌رپرسی دروستبوونی قه‌یرانه‌كانه‌. به‌ڵام بابه‌ته‌كه‌ دیوی دیكه‌ی زۆری هه‌یه‌، ته‌نها هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ نیه‌، كه‌ ده‌بێت باسی بكه‌ین: ئێمه‌ ده‌زانین هێزه‌ سیاسیه‌كانی كوردستان بڕوایان به‌ دیموكراسی نیه‌، هێزی ده‌سه‌ڵات و پاره‌و به‌رژه‌وه‌ندین. بۆیه‌ هه‌تا دێت كرده‌ی دیموكراتیزه‌كردن و پرۆسه‌كانی هه‌ڵبژاردن بێ به‌ها ده‌كرێن، ته‌نانه‌ت خودی كوالێتی په‌رله‌مانیش زۆر بێ به‌ها كراوه‌، چونكه‌ له‌ بنه‌ڕه‌تدا بابه‌ته‌كه‌ واز هێنانه‌ له‌ هه‌موو هه‌نگاوه‌كانی دیموكراسی و ئامانج چه‌سپاندنی جمهوریه‌تی ویراسیه‌؟. ئه‌وه‌ی له‌ كوردستان ده‌گوزه‌رێت چه‌سپاندنی ته‌واوه‌تی جمهوریه‌تی ویراسی یه‌. بۆیه‌ باشترین به‌رگری بۆ ئه‌وه‌ی ببینه‌ خاوه‌ن دامه‌زراوه‌ی شه‌رعی نیشتمانی و به‌هێز ئه‌وه‌یه‌ : یان كوده‌تاو تفه‌نگ و توندوتیژی به‌كاربێنین. یان كوردستان بپارێزین و به‌ ده‌نگدان و سندوقی ده‌نگدان ئه‌م ئامانجه‌ به‌دی بهێنین؟. كه‌ بۆچونی من وایه‌ له‌ بری صندوقی فیشه‌ك، ده‌بێت صندوقی ده‌نگدان هه‌ڵبژێرین. هه‌رێمی كوردستان له‌ دۆخێكی ته‌واو ناجێگیرو پڕ ئه‌گه‌ردا گوزه‌ر ده‌كات، ده‌توانین به‌هۆی پرۆسه‌یه‌كی ئاشتیانه‌ی ناوخۆیی كه‌ هه‌ڵبژاردنه‌ گۆڕانكاری جه‌وهه‌ری بكه‌ین. بۆیه‌ گرنگه‌ كرده‌ی هه‌ڵبژاردن بێ بایه‌خ نه‌كه‌ین و وه‌كو ئامرازی گۆڕانكاری سه‌یری بكه‌ین. هه‌ر بۆ نمونه‌ توركیای دراوسێمان كه‌ ده‌وڵه‌تێكی شۆڤێنی نه‌ژادییه‌، به‌ڵام بۆ هه‌ناوی ناوه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌ی تورك، به‌رده‌وام هانا بۆ دیموكراسی ده‌به‌ن و له‌رێگای صندوقی ده‌نگدان ئاڵوگۆڕی ده‌سه‌ڵات و ته‌نانه‌ت گۆڕینی سیسته‌میش ئه‌نجام ده‌ده‌ن. یان سه‌یری ئێرانی دراوسێمان كه‌ ده‌وڵه‌تێكی مه‌زهه‌بی دینییه‌و ته‌نانه‌ت دیارده‌ی دیموكراسی پێ حه‌ڕامه‌، كه‌چی بۆ یه‌كلاكردنه‌وه‌ی شه‌رعیه‌تی سه‌رۆكایه‌تی وڵات هانا بۆ صندوقی ده‌نگدان و هه‌ڵبژاردن ده‌بات. له‌م عێراقه‌ی كه‌ ئێمه‌ هه‌رێمێكی فیدڕاڵین، له‌ماوه‌ی ئه‌م پێنج شه‌ش ساڵه‌ نزیكه‌ی چوار سه‌رۆك وه‌زیرانیان گۆڕی و چه‌ندین هه‌ڵبژاردنیان به‌سه‌ركه‌وتوویی ئه‌نجام دا. كه‌واته‌ ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت هه‌رێمێكی كوردستانی به‌هێز بونیاد بنێینه‌وه‌، له‌بری دروستكردنی جمهوریه‌تی ویراسی، ده‌بێت ئاڵوگۆڕی ئاشتیانه‌ی ده‌سه‌ڵات و صندوقی ده‌نگدان بكه‌ینه‌ پێوه‌ر.</h2><h2 class="ql-align-justify"> </h2>

هه‌ندرێن شێخ راغب

بۆ ده‌بێت به‌شداری هه‌ڵبژاردن بكه‌ین؟

لای من وەك كوردێك ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا تاوانباری جەنگە، چونكە كۆمەڵكوژی ژن و منداڵی كوردی عەفرینی كردووەو بەردەوامە لە كوشتنی هاوڵاتی مەدەنی. بەڵام بابەتەكەی من لێرەدا شتێكی ترە. كە ئامانجم قسەكردنە لەسەر یەكێك لە گرنگترین پرسەكانی ناو هەناوی دەوڵەتی توركیا، ئەویش ئەنجام دانی هەڵبژاردنی شارەوانیەكانی توركیا بوو لە 31/3/2024 . لای من گرنگترین بابەتی ئەم هەڵبژاردنە وتارەكەی ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا بوو لە دوای هەڵبژاردنەكان، هەرچەندە جارێكی تر هێرشی كردەوە سەر كورد، بەڵام لەسەر هەڵبژاردنەكان قسەكانی تایبەت بوون. كاتێك راشكاوانە شكستی هەڵبژاردن، دۆڕانی هەڵبژاردن، ئەنجامی هەڵبژاردنی قبوڵ كرد. كەسی تۆمەتبار نەكرد، هەڕەشەی لە ئەنجامی هەڵبژاردنەكە نەكرد، رێزی لە خۆی و توركیاو دەنگدەرانی توركیا گرت، گوتی ئێمە هەڵەكانی خۆمان راست دەكەینەوە بۆ داهاتوو. رێز لە دەنگدەرانی توركیا دەگرین. وە گوتی توركیاو گەلی توركیا سەركەوتن, دیموكراسی سەركەوت. ئەمەش هێزی گەورەی ناو هەناوی دەوڵەتی توركیایە كاتێك ئەنجامی هەڵبژاردن قبوڵ دەكەن. وە ئەردۆغان گوتی كەللةڕەقی لەگەڵ ئیرادەی میللەتەكەمان ناكەین.لەتوركیای نەژاد پەرست، بۆ ناو هەناوی دەوڵەت و قەوارەكەیان دوای ئەم هەموو ململانێیە، كەچی ئەنجامی هەڵبژاردن قبوڵ دەكەن و بەیەكەوە نیشتمان دەپارێزن. بۆیە لەم تاقیكردنەوە دیموكراسیە كەس شكست خواردوو نیە، راستە دۆڕان و براوەی هەڵبژاردن هەیە. بەڵام لە دیموكراسی دەوڵەت و قەوارەو گەل براوەیە. كاتێكیش گەل براوە بوو. مانای وایە هەموو هێزەكانی براوەن. ئومێد دەكەم ئەنجامی هەڵبژاردنەكان رێگایەكی دیموكراسی بۆ كێشەی كورد لە توركیا بكاتەوەو ئەزمونی بردنەوەی كوردیش لەم هەڵبژاردنە خزمەت بە ئاشتی و دیموكراسی توركیا بكات. وە پەنجەرەیەكی تازە لەسەر كورد و كێشە رەواكەی بكاتەوە. چۆن ئەردۆغان قسەی باشی بۆ تورك كرد. بۆ كوردیش هەنگاوی باش بنێت. چی دیكە بە چەك و ئۆپەراسیۆن و جەنگ مامەڵە لەگەڵ پرسی كورد نەكات. ئەوەی كە توركیا دەباتە پێشەوە دیموكراسی و ئاشتی و چارەسەری سیاسی كێشەی كوردە. ئەردۆغان ئەوەی بە دیموكراسی بردیەوە بە جەنگ دەیدۆڕێنێت؟؟.

هەندرێن شێخ راغب

كەس لە دیموكراسیدا شكست خواردوو نیە؟

ئێستا چوار كوردستانمان له‌ناو عێراق هه‌یه‌. عێراقیش یه‌ك ناونیشان و یه‌ك ناوه‌، به‌ڵام یه‌ك جوگرافیاو یه‌ك سه‌نته‌رو یه‌ك نه‌ته‌وه‌و ده‌وڵه‌تێكی یه‌كگرتوو نیه‌. ئێستا چه‌ند عێراقێكمان هه‌یه‌، عێراقێكی ئێرانی، یه‌كێكی ئه‌مریكی، ورده‌ عێراقێكی دیكه‌مان هه‌یه‌ له‌ پارچه‌ی توركی و ئیماراتی و سعودی و ئوردنی وڵاتانی ئه‌وروپی پێكهاتووه‌. به‌مجۆره‌ ئه‌م ده‌وڵه‌ته‌ خاوه‌نی چه‌ندین بڕیاره‌ له‌ناو یه‌ك ناونیشاندا.له‌ناو ئه‌م جوگرافیایه‌دا كاتێك سیاسه‌ت ده‌كه‌یت ده‌بێت به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌مریكاو ئێران و ئه‌م پارچه‌و پوچانه‌ی باسمان كرد له‌به‌رچاو بگریت.&nbsp; دوو شیعه‌ هه‌یه‌ له‌ عێراق، شیعه‌یه‌كی عه‌ره‌بی عێراقی، شیعه‌یه‌كی ئێرانی، ئه‌م حكومه‌ت و ده‌وڵه‌ته‌ی ئێستا به‌ته‌واوی له‌به‌رده‌ست شیعه‌ی ئێرانه‌، چونكه‌ دوای پاشه‌كشه‌ی موقته‌دا سه‌در، ئێران چوارچێوه‌ی هه‌ماهه‌نگی دروست كرد. سونه‌ش دوو دانه‌یه‌، سونه‌ی پاشماوه‌ی به‌عسی و چاوه‌ڕێی گه‌ڕانه‌وه‌ی به‌عسیه‌كانن، سونه‌یه‌كی مه‌زهه‌بی و گرێدراو به‌ عه‌شیره‌ت و ده‌وڵه‌ته‌ هه‌رێمیه‌كان. كوردیش چه‌ندین كورده‌. چه‌ند كوردێك هه‌یه‌ له‌عێراق. ئه‌وه‌ی بۆ كورد مه‌ترسیداره‌ ئێستا چوار كوردستان هه‌یه‌ له‌ناو عێراق، ده‌یانه‌وێت وه‌ك نه‌ته‌وه‌ش كورد بكه‌نه‌ چوار كورد؟؟. چۆن؟&nbsp; هه‌رێمی كوردستان، به‌كرده‌وه‌ كاری له‌سه‌ر ده‌كه‌ن دوو كوردستان بێت، زۆنێك ناوه‌نده‌كه‌ی شاری سلێمانیه‌، زۆنێك ناوه‌نده‌كه‌ی شاری هه‌ولێره‌, ده‌یانه‌وێت نه‌ك هه‌ر له‌روی كارگێڕی و سیاسی و حوكمڕانی، به‌ڵكو له‌سه‌ر ئاستی زمان و كۆمه‌ڵایه‌تی و فه‌رهه‌نگیش بیكه‌نه‌ دوو كوردستان. ئه‌م دوو كوردستانه‌ هه‌ریه‌كه‌یان سه‌ر به‌ عێراقێكه‌، سلێمانی له‌ عێراقی ئێرانی نزیكه‌، هه‌ولێر له‌ عێراقی توركی و سونه‌و تۆزێك عێراقی ئه‌مریكی نزیكه‌. كوردستانی سێیه‌م ئیداره‌ی خۆسه‌ری شه‌نگاله‌. ئه‌م كوردستانه‌ ناوه‌نده‌كه‌ی شاری شه‌نگاله‌. راسته‌ ئیداره‌ی خۆسه‌ری شه‌نگال، په‌كه‌كه‌و هێزه‌كانی نزیكه‌كانی له‌وێ رابه‌رایه‌تی ده‌كه‌ن و به‌ڕێوه‌ی ده‌به‌ن، توركیا مه‌به‌ستیه‌تی ئه‌م كوردستانه‌ بۆ خۆی بێت و زۆر ته‌ماعی تێدایه‌، ده‌یه‌وێت ئه‌ویش كوردستانێكی هه‌بێت له‌ عێراق؟. كوردستانی چواره‌م، كه‌ركوكه‌، ناوه‌ندی ئه‌م كوردستانه‌ شاری كه‌ركوكه‌، به‌ قه‌زاو ناحیه‌كانی ده‌وروبه‌ریه‌وه‌ تاوه‌كو خانه‌قین. راسته‌ رازی ده‌بن به‌ دانانی پارێزگارێكی كورد، به‌ڵام ده‌بێت كه‌ركوك له‌ژێر هه‌یمه‌نه‌ی سێ كوردستانه‌كه‌ی تر نه‌بێت به‌هیچ جۆرێك، نه‌ هه‌ولێر، نه‌ سلێمانی، نه‌ شه‌نگال. ئه‌م كوردستانه‌ ئێران و عێراق و سونه‌كان خۆیان به‌خاوه‌نی ده‌زانن، به‌ڵام كوردستانه‌كه‌ی كه‌ركوك ده‌ستی قوڵی ئینگلیزی تێدایه‌. ئێستا به‌كرده‌وه‌ ده‌یانه‌وێت چوار زۆنی كوردی ته‌واو دژ به‌ یه‌ك و ناكۆك و په‌رته‌وازه‌ له‌ناو عێراق دروست بكه‌ن(هه‌ولێر، سلێمانی، شه‌نگال، كه‌ركوك).&nbsp; ئه‌گه‌ر كورد خاوه‌نداریه‌تی له‌ قه‌زیه‌كه‌ی ده‌كات و خاوه‌نی فكرو به‌رنامه‌و سیاسه‌تی كوردستانی ونه‌ته‌وه‌یی خۆیه‌تی، ده‌بێت به‌هه‌موو توانایه‌كیه‌وه‌ روبه‌روی ئه‌م جۆره‌ سیاسه‌ته‌ مه‌ترسیدارو پلان بۆ داڕێژراوه‌ ببێته‌وه‌. كرۆكی سه‌ركه‌وتنی كورد ئه‌وه‌یه‌ یه‌ك كوردستان هه‌بێت له‌ ناو عێراق و یه‌ك كورد هه‌بێت. ئه‌گینا چه‌ند زۆنێكی بچوك كراوه‌ی كوردی له‌ناو عێراق هه‌میشه‌ مایه‌ی ناسه‌قامگیری و نائارامی پڕ ناكۆكی ناوخۆیی ده‌بێت و خۆمان وون ده‌كه‌ین. راسته‌ چه‌ند عێراقێكیش هه‌یه‌، به‌ڵام هه‌رچۆنێك بێت چوارچێوه‌یه‌كی هه‌یه‌ ناوی ده‌وڵه‌ته‌و خاوه‌نی ئاڵایه‌ك و نوێنه‌رێكه‌ له‌ناو كۆمه‌ڵه‌ی نه‌ته‌وه‌كانی دنیا.

 هەندرێن شێخ راغب

چه‌ند كوردێك..چه‌ند عێراقێك؟

(خوێنەری بەرێز مەبەستم لە هەولێر واتە قەوارەی هەرێمی كوردستان و پایتەختەكەیەتی وەك ناوەندی سیاسی كوردی عێراق).هەولێر لەبەردەم چوار فشاری سەخت دایە، توركیا لەچەند روویەكەوە بەردەوام فشار لەهەولێر دەكات، یەكەمیان دابڕینی هەولێرە لەوەی كاریگەری لەسەر باكوری كوردستان هەبێت، دووەم دابڕینی پەیوەندی پەكەكەو هەولێرو بە شەڕدان و ئاژاوە نانەوە لەنێوانیان واتە نەبونی پەیوەندی بزوتنەوەی رزگاری نیشتمانی باكورو هەولێر. سێیەم دابڕینی هەولێر لەبەرەی شیعەی عێراق و دەوڵەتی ئێران. چوارەم بە پاشكۆ كردنی ئابوری هەولێر لەبەرامبەر ئابوری توركیا. پێنجەم دابڕینی هەولێر لە رۆژئاوای كوردستان و دروست كردنی دوژمنایەتی نێوان پەیەدەو یەپەگەو هەولێر. شەشەم فشاركردن لەهەولێر سەبارەت بە ئیدارەدانی كەركوك و لەبەرچاوگرتنی خواستی ستراتیژی توركیا لە كەركوك. توركیا هەموو ئەم دۆسیانەی سەركەوتوانە بەرامبەر هەولێر جێبەجێكردوە.فشاری دووەم ئێرانە، ئێران لە چەند لایەكەوە فشار لە هەولێر دەكات، یەكەم ئێران نایەوێت هەولێر لە توركیا نزیك بێت، دووەم ئێران نایەوێت هەولێر لە ئەمریكاو ئەوروپاو بەرەی رۆژئاوا نزیك بێت، سێیەم هەولێر نابێت دژی هیچ بڕیارو سیاسەتی حوكمی شیعەكانی عێراق بێت، چوارەم دەبێت هەولێر لەبەرەی مقاوەمەی ئیسلامی نزیك بێت و رێگر نەبێت لە فراوانخوازی و چالاكیەكانیان. پێنجەم دەبێت هەولێر بەئاشكرا دژی ئیسرائیل بێت و تەرەف بێت. شەشەم نابێت هەولێر هیچ جۆرە پەیوەندیەكی لەگەڵ رۆژهەڵاتی كوردستان هەبێت. حەوتەم دابڕینی هەولێر لە پەیوەندیەكانی لەگەڵ تەواوی حزب و بزاڤی چەكداری و سیاسی رۆژهەڵاتی كوردستان و دروستكردنی دوژمنایەتی لەنێوانیان. هەشتەم رێگری نەكردن لە هیچ چالاكیەكی بازرگانی وئابوری ئێران و گوێ نەدان بە گەمارۆكانی سەرئێران. نۆیەم رێگری نەكردن لە هێڵی كەمەرەیی شیعە بەتایبەت لە دوزخورماتوو، كەركوك، شەنگال...هتد.&nbsp;فشاری سێیەم، دەوڵەتی عێراقە، عێراق بەدوو ئاراستە فشار لەهەرێم دەكات،ئاراستەی سیاسی و ئاراستەی ئابوری(بیرمان نەچێت موچەخۆرو مامۆستاو فەرمانبەر لەگەڵ ئاراستەی ئابوری بەغدان و داوای مافەكانیان لە بەغدا دەكەن و متمانەیان بە حوكمڕانانی هەرێم نیە). لەهەمان كاتدا لەناو فشارەكانی بەغدا خواست و بڕیارەكانی ئێران هەیە،وە عەقڵیەتی شۆڤێنیەت و عروبەچیەتی و مەركەزیەت و پاشگەزبوونەوە لەدەستورو مافەكانی گەلی كوردیش لای بەغدا وجودی هەیە، سەرۆكی ئەنجومەنی دادوەری عێراق راشكاوانە گوتی باوەڕی بە هەرێمی دیكەو فیدڕاڵی نیە. یەكەم عێراق دەیەوێت ئابوری كوردستان پەك بخات و تێكەڵی بەغدای بكاتەوە. دووەم: هەڵبژاردن وسیستەمی سیاسی وپەرلەمان لەچوارچێوەی ئۆتۆنۆمیەكی مەعقول جێگیر بكات. سێیەم: گەڕانەوەی سوپای عێراق بۆ سنورەكان و ناوچە ستراتیژیەكانی هەرێمی كوردستان.چوارەم: بەردەوامی دان بە دوو ئیدارەیی و دوو هەرێمی لەنێوان هەولێرو سلێمانی. پێنجەم: لاوازكردنی هەرێم بەجۆرێك بیكاتەوە ئیدارەی موحافەزات. شەشەم: زاڵ بونی گوتاری عێراقچیەتی بەسەر كوردستانی. حەوتەم: كۆتایی هێنان بە پەیوەندییە هەرێمیەكانی كوردو كردنەوەی بەغدا بە سەنتەر. هەشتەم: كۆتایی هێنان بە گرنگیپێدانی نێودەوڵەتی بە كوردو بە محەلی كردنەوەیەكی بچوكی كێشەی كورد لە ناوخۆی عێراق. نۆیەم: بەردەوامی دان بە لاوازكردنی كورد بەجۆرێك كە بتوانن ئاسان هەمواری دەستور بكەنەوەو لە كورد نەترسن. دەیەم: كۆتایی هێنان بە هەیمەنەی كورد لە دروستكردنی دامەزراوەكانی ناو بەغداو جۆری دانانی كابینەو حكومەت و ئیدارە. یازدەیەم: بەستنەوەی سیستەمی هەرێمی كوردستان بە سیستەمی بەغدا، واتە نابێت هەرێمی كوردستان بیروباوەڕێكی جیاوازی سیاسی هەبێت كە عێراق پێی رازی نەبێت. زۆر شتی تر هەیە...فشاری چوارەم ناوخۆی ماڵی كورد خۆیەتی..هەولێر لەناوخۆیدا دابەش وپڕلەناكۆكیە. فشارەكانی ناوخۆ لەهەر سێ فشارەكانی تر مەترسیدارترن بۆ كورد. ئەوەی وایكرد دادگای فیدڕاڵی بڕیارەكان بەمجۆرە لەسەر هەرێمی كوردستان بدات، هۆكارەكەی فشاری ناوخۆییە، ئەوەی لە بەغدا روو دەدات ناكۆكی كوردی-كوردییە نەك كوردی عەرەبی، بەڵام سپۆنسەرەكەو براوەی یەكەم بەغداو حكومەتی ناوەندە بە موبارەكەی دەوڵەتانی ئیقلیمی. چونكە ئەوەی لە دادگای فیدڕاڵی سكاڵای تۆماركردووە لەسەر كێشەكانی ناوخۆی هەرێم، هێزو لایەن و كەسایەتیە كوردەكانی ناوخۆی هەرێمی كوردستانن. كە كورسی كۆتاكان نەما، كۆمسیۆنی هەڵبژاردن نەما، یاسای هەڵبژاردن نەما، وە مەسەلەی موچە بەمجۆرە بڕیاری لێ درا، هەموی لەسەر سكاڵای ناوخۆی كوردی بووە، كورد نەیتوانی لەهەولێر ئەم هەنگاوانەی خوارەوە&nbsp;بنێت:-نەیتوانی لەرێگای پەرلەمانی كوردستان، یاسای هەڵبژاردن و كۆتاكان و پێكهاتەكان و جۆری بازنەكانی هەڵبژاردن یەكلایی بكاتەوە.-ئەنجومەنی دادوەری كوردستان، هیچ رۆڵی نەبینی لە چۆنیەتی یەكلاییكردنەوەی دۆخی یاسایی و سیستەمی ناوخۆی هەرێم.-حكومەتی هەرێمی كوردستان، نەیتوانیوە دۆخی موچەو بودجەو داهات و خەرجیەكانی بەجۆرێك ئاراستە بكات، كە رای گشتی بەمجۆرە هانا نەبات بۆ بایكۆت و تۆماركردنی سكاڵای لە بەغدا.&nbsp;بۆیە ئەوەی وایكردووە بەغدا بەمجۆرە بڕیار بدات، شكستی پرۆسەی سیاسی ناوخۆیی هەرێمی كوردستانە. تۆ لە هەولێرو سلێمانی خەریكی شەڕە حیزب و شەڕە گەڕەك بیت و هیچ پلانێكی ستراتیژی نیشتمانیت نەبێت، كۆ دەنگی كوردستانیت نەبێت، خاوەنی چەترێكی ئازادی رادەربڕین و دیموكراسی گونجاو نەبیت، هەڵبژاردن ئەنجام نەدەی، دەزگا نیشتمانیەكانت شەرعیەتیان نوێ نەكەیتەوە لەرێگای دیموكراسی و دەنگدان، هێزی نیشتمانی دروست نەكەیت و پێشمەرگەت بەسەر دەیان ناونیشاندا دابەشكردووە،دەیان ناكۆكی تر..بێگومان هەرئەوەی لێ چاوەڕێ دەكرێت كە بەغداو ئێران و توركیا بێن ببنە حەكەم و ئەوان بڕیارت بۆ بدەن. ئێستاش باشترین چارەسەر ئەوەیە:-دەستورێكی مەدەنی هاوچەرخ بۆ هەرێمی كوردستان دابنێن.-داهات و خەرجی وا شەفاف بكەن متمانەی تەواوی هاوڵاتیان بگەڕێنێتەوە.-دیموكراسی بن و لەكاتی خۆی هەڵبژاردن ئەنجام بدەن و دۆڕان و براوەی هەڵبژاردن قبوڵ بكەن.-هێزێكی نیشتمانی كوردستانی دروست بكەن.-ناكۆكی هەرە قوڵی خۆتان لە هەولێرو سلێمانی چارەسەر بكەن.-پێكەوە لە بەغدا لەرێگای فراكسیۆن و پۆست و پلەكانتان خزمەتێكی نیشتمانی و كوردستانی بكەن.-لەكەركوك و موسڵ و دیالەو سەلاحەدین پێكەوەبن بۆ كورد، نەك شەڕە كوتلەو حزب و گەڕەك.-پێكەوە ئەجێندایەكی تازەی ئیقلیمی دابڕێژن، كورد هەمووی پێكەوە، هەوڵ بدەن قسەی تازەو نیشتمانی و ستراتیژی لەگەڵ دەوڵەتانی هەرێمی بكەن، ئەم دابەشكارییە خاڵی لاوازی هەرێمە، نەك هێز.-بگەڕێنەوە بۆ ئازادی و را دەربڕین و دیموكراسی. من دەمێكە گوتومە بۆ كوردستان دیموكراسی لە بۆمبی ئەتۆمی بەهێزترە.-بەهیچ شێوەیەك هیچ جۆرە قسەو گوفتارو هاشتاگێك دژی هیچ پێكهاتەو نەتەوەو گروپێك و كۆتایەك بەكارمەهێنن، ئێمە خۆمان مەزڵوم و چەوساوەین، نابێت گوتاری شۆڤێنی و رەگەزپەرستی لەناومان گەشە بكات.&nbsp;ئەگەر بڕیارە كیانێكی نیشتمانی دروست بكەین، خاوەنی هێزو توانایەكی سیاسی دروست و سەركەوتوو بین، پێویستە هەنگاوی ستراتیژی بنێین. ئەگینا بڕیارەكانی داهاتووی دادگای فیدڕاڵی زۆر لەوە حەدی ترن بەرامبەر هەرێم.

هەولێر لە دوای بڕیارەکانی دادگای فیدڕاڵی

ماوەی هەزار ساڵ زیاترە، شیعە لە كەعبەو پێگەو ناوەندی سەرەكی خۆی مەحرومە مەبەستم (نەجەف و كەربەلا) یە. ئەم دوو شارە هەمان پێگەی مەككەو مەدینەی هەیە لای شیعەكان. روگەی شیعە لە عێراقە. سونەكان خاوەنی دەسەڵاتی یەكەمی ناو عێراق بوون. بەلام دوای هەزار ساڵ زیاتر، لەم سەری دنیاوە ئەمریكا هات، عێراقی تەخت كرد. نەك نەجەف و كەربەلا بەڵكو بەغداو نەوت و دەسەڵات و خاك و حكومەت و هەموو شتێكی ئەم عێراقەی دایە دەست شیعەكان. كە شیعەكان بەهەزار ساڵ نەیاندەتوانی ئەوە بكەن. بەم پێوەرە ستراتیژیە بێت، دەبوو هیچ كەس بەقەدەر شیعەكان دۆستی ئەمریكا نەبوایە. ملیۆنان كەس بە ئازادی یادی عاشورا دەكەنەوە لە نەجەف و كەربەلا. نەوت و دەسەڵات و پایتەختی عێراق لە دەستی شیعەیەو خۆیان هەموو شتێكن. لەبری ئەوەی عێراقێكی هاوسەنگ دروست بكەن. نەبنە كلكی هیچ هاوكێشەیەكی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی. كەچی كارو كاسبیان بۆتە دروستكردنی میلیشیاو هێرشكردنە سەر ئەمریكاو هاوپەیمانەكانی. رێك و راست دەبوو یەكەم دۆستی ئەمریكیەكان شیعەكانی عێراق بونایە. بەجۆرێك ئێمە لە ترسی كاردانەوەی شیعەكان نەمانتوانی بوایە جنێوێك بە ئەمریكا بدەین. بەردەوام ئاڵای مەزهەبی و عێراق و ئەمریكایان پێكەوە دانابوایە. چونكە ئەوەی ئەمریكا بۆی كردن هەزار ساڵ زیاترە بەخەونیش نەیاندەتوانی ئەوە بەدەست بهێنن. ئەمریكا ئۆپەراسیۆنی دژی سونەو رژێمی بەعس ئەنجام دا، كە دوژمنی یەكەمی شیعەكان بوون. ئەوان بوون دژی مەزهەب و تایەفەو خەون و پڕۆژەو هەبونی شیعەكان بوون، نەك ئەمریكا. ئەمریكا نەهاتە عێراق بۆ دژایەتی شیعە بەڵكو هات دوژمنە هەرە سەرسەختەكەی شیعەی لەناوبرد. لەدوای ٢٠٠٣ ەوە ئەمریكا هیچ رێگری نەكرد لەهاتنە سەر حوكمی شیعەكان. بەڵكو بەغداو تەواوی عێراقیان دایە دەست شیعەكان.&nbsp; لەم هاوكێشەیە كورد واقعی و سەركەوتووە كە پشتی ئەمریكا بەرنادات، كورد نابێت لەئەمریكا دوور بكەوێتەوە. چونكە ئەم هێزو ناوەندانەی توركیاو ئێران و عێراق هیچ پڕۆژەیەكی چارەسەری راستەقینەی كوردیان پێ نیە، بۆیە گرنگە كورد لەم راستیە خافڵگیر نەبێت.&nbsp; ئەگەر گروپە شیعەكان سیاسەتێكی تازە نەگرنە بەر، بەردەوام بن لەسەر دژایەتی ئەمریكا، عێراق بەمجۆرە نامێنێتەوە و سێ سیناریۆ نزیكن: -ئەمریكا پاڵشتی گەڕانەوەی بەعسیەكان دەكات و ئەگەری كودەتا هەیە لە عێراق. -هێزێكی هەمەلایەنەی سونە دروست دەكاتەوەو هاوكاریان دەبێت بۆ گەڕانەوەیان بۆ ناوەندی بڕیاری عێراق و پاشەكشەكردنی شیعە. -لێدان و روخاندنی شیعەكان و هێنانە سەركاری نوخبەیەكی سیاسی عێراقی مەیل نەتەوەیی و عەلمانی و تەكنۆكرات.&nbsp; بەكورتی بەهەر لایەكدا بێت لە خزمەتی هەژمون و دەسەڵات و مانەوەی دەسەڵاتی رەهای شیعەكان نیە لە عێراق. شیعەكان شكستیان هێنا لە دروستكردنی عێراقی نوێ و هاوسەنگ. لەبری گواستنەوەی ئەزمونی فیدڕاڵی ئیمارات، خەریكی كۆپی كردنی ئەزمونی ئێرانن سەد دەر سەد. كە دەیان وتاری دەوێت بۆ قسەكردن لەسەر جیاوازی و كێشەو ئاڵنگاری و ناكۆكی هەردوو ئەزمونەكەی ئێران و عێراق و دواتر چاولێكردنی ئەزمونی فیدڕاڵیزەكردنی ئیمارات. بەلام ئەمە سەرەداوێك بوو باسم كرد بۆ رۆشنایی زیاتری ئەو حەقیقەتەی كە شیعەكان لە دروستكردنی عێراقی نوێ شكست خواردووبون.

شیعەو عێراقی نوێ

پەیوەندی هەرێمی كوردستان بەدەوڵەتی ئێرانەوە، ریشەو ریشاڵی زۆری هەیە، لەسەردەمی پێشمەرگایەتی و خەبات دژی بەعس و روداوەكانی سەردەمی حكومەتی عێراق، بگەڕێوە بۆ سەردەمی شاو پێشووتریش، بەكورتی ئێران هەمیشە لایەنێكی گرنگی كێشەی كوردبووە لە عێراق بە باش و بە خراپ. لەدوای دروستبوونی كیانی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 1991 بەم لاوە، ماوەی سی ساڵ زیاترە كاریگەریەكانی ئێران و توركیا زیاتربوون لە كاریگەری خودی عێراق لەسەر هەرێمی كوردستان، لەكاتێكدا دەوڵەتی ناوەندی هەرێم عێراقە، بەڵام كاریگەریەكانی هێندەی ئێران و توركیا نەبووە. بەبۆچونی من ئەوەی لەهەرێمی كوردستان دەژی راستیەك هەیە هەرگیز نابێت فەرامۆشی بكات، ئەویش ئەوەیە ئێمە سنورمان لەگەڵ ئێران و توركیایە، دەوڵەت بین، هەرێم بین، عێراقی بین و نەبین، ئەمانە دراوسێی ئەبەدی ئێمەن، بۆیە كورت بینیە ئەگەر بمانەوێت دەرگایان لەسەر دابخەین، جوگرافیای سیاسی هەرێمی كوردستان وایە كە پەیوەندی راستەوخۆی لەگەڵ ئێران و توركیا هەیەو نابێت بە گرنگی وەرنەگرێت، هاوكات خاڵی هاوبەشی زۆرمان هەیە لەروی كۆمەڵایەتی، ئاینی، فەرهەنگی، ئابوری و بازرگانی و تەنانەت پەیوەندی سیاسیش. گرنگترین بابەتیش ئەوەیە كە كێشەی كورد بەلای ئێران و توركیاوە كێشەی سنورو دراوسێیەتی و دوو دەوڵەتی دۆست و دوو گەل نیە، بەڵكو رێك و راست كێشەی ناوخۆی ئێران و توركیایە، چونكە دوو بەشی گەورەی نیشتمانی كوردستان لەسنوری جوگرافیای دەوڵەتی ئێران و توركیان. بۆیە پرسی كورد راستەوخۆ پرسێكی ئێرانی و توركیە. ئەمەش وا دەكات هەر گۆڕانكاریەكی باش و خراپ لە هەرێمی كوردستان مانای كاریگەری راستەوخۆی هەیە لەسەر ئێران و توركیا. بەكورتی كێشەی كورد ئەمنی قەومی ئەم دەوڵەتانەیە. بەڵام بە داخەوە وەك سیستەم ئەم دەوڵەتانە زۆر دژە دیموكراسی و فرە نەتەوەیی و پێكەوەژیانن، شۆڤێنیەتی قەومی چۆتە ناو خوێنیان، هیچ گۆڕانكاریەكی دنیا ناتوانێت بەرچاویان روناك بكاتەوە. هەتا زیاتر لێیان نزیك دەبینەوە، ئەوان زیاتر فارس چیەتی و تورك چیەتی دەكەن. تەنانەت هێز دەبەخشنە عەرەب چێتی و ناشهێڵن هیچ دەوڵەتێكی ناوچەكە بەرەو دیموكراسی بڕوات. خراپترین رۆڵیان هەیە لە تێكشكاندنی دەنگە ئازادەكان وكراوەكان و بە مەدەنی بوونی ئەم ناوچەیە، خەیاڵیان لای چارەسەری سەربازی و ئەمنی و هەواڵگرییە. بەردەوام عەقڵیەتی گەمارۆدان و موئامەرەو هەواڵگری زاڵە لە سیاسەتیان و بڕیارەكانیان، هەر بۆ نمونە نوێترین هەنگاوی توركیا ئەوەبوو بەرپرسی دەزگای هەواڵگری كردە وەزیری دەرەوە. ئێرانیش بەهەمان شێوە گروپی چەكدارو مەزهەبی و رەمزە سەربازیەكان دەكاتە پێشەنگی سیاسەتی پەیوەندیەكانی. بۆیە ئەستەم بووە چارەسەری سیاسی و دیموكراسی بۆ پرسی كورد لەم ناوچەیە سەركەوێت. دادگای پاریس و قەیرانی موچەو دارایی و شكستی هەڵبژاردن و پرۆسەی سیاسی لە هەرێمی كوردستان، دواتر لەدەستدانی كەركوك و شەنگال و خانەقین و زۆرینەی خاكی كوردستان، دابەشبوونی بێمانای ناوخۆیی كورد، هەرێمی كوردستانی زۆر لاواز كردووە لە بەغدا، هەرچەندە هۆكارێكی تریش ئەوەیە ئێستا عێراق بەهێزبۆتەوە، بەهێزبوونەوەی بەغداش راستەوخۆ دروستكردنی فشارە بۆ سەر كوردو لاوازكردنی كە نەدەبوو وا بوایە، ئەوەشیان باسێكی ترە. بەڵام پرسیارە سەرەكیەكە ئەوەیە بۆچی نابێت هەرێمی كوردستان لەگەڵ ئێران توشی بەریەككەوتن بێت؟ شكستی ریفراندۆم و ئابوری سەربەخۆو شازدەی ئۆكتۆبەرو بڕیاری دادگای پاریس، هەرێمێكی لاوازو پەرتەوازەو برسی خستە بەردەم عێراق. لەبەرامبەردا عێراقێكی براوە هەیە كە پشتیوانی زۆری هەیە. ئەم عێراقەش حكومەتێكی هەیە كە چوارچێوەی هەماهەنگی شیعە دروستیان كردووە، چوارچێوەی هەماهەنگیش ئێران دروستی كردووە. كەواتە ململانێی ئێمە لەگەڵ ئێران واتە شەڕی كورد لەگەڵ دوو دەوڵەت ئێران وعێراق. ئەگەر ئێران مەبەستی بێت، بەیەك رۆژ كێشەی موچەو بودجەو شایستە داراییەكانی هەرێم چارەسەر دەبن، بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵیش دەوەستن، پارێزگاری كەركوكیش ئاسان تر دەبێت. مانای وا نیە توركیاو ئەمریكاو ئەوانەی دی رۆڵیان نیە، بەڵام كێشە گەورەكە ئەوەیە حكومەتی عێراقی دروستكراوی بیرۆكەو بڕیارو پشتیوانی ئێرانە، ئەمە وایكردووە لەعێراق هەست بكەین ئێران سەركەوتووە. ئەگەر كورد بیەوێت بەرامبەر ئێران بەهێزبێت و بەرگەی فشارەكانی بەغدا بگرێت، زۆر شت هەیە دەبێت كاریان بۆ بكات: -ئازادبوونی بەغدا لە ژێر دەستی ئێران. یان كورد بتوانێت فاسیلەیەك بدۆزێتەوە بۆ ئەوەی نەهێڵێت بەغدا بڕیارەكانی لەدژی هەرێمی كوردستان بەم جۆرە بێت، ئەمەش بە ئەمریكا دەكرێت. -بەهێزبونەوەی كورد لە بەغدا. كورد دەبێت یان بڕیاری ئەوە بدات لە بەغدا بكشێتەوە بەیەك دەنگ، كە ئەمەش بنكۆڵی و باسوخواس و ئامادەكاری دەوێت، یان ناكرێت بەم لاوازی و پەرتەوازەییەوە لە بەغدا بێت، بەهێزترین كەسەكان و گروپەكان و ناوەندەكان دەبێت ببەینە بەغدا. مادام ناتوانیت سەربەخۆیی رابگەیەنیت و جیابیتەوە، كەواتە بۆچی بەم لاوازییە لە بەغدا دەبیت؟. -دروستكردنی لۆبی سیاسی و نەتەوەیی و نیشتمانی زۆر كاریگەرو بەهێز لەناو بەغدا. بەجۆرێك كورد چی دیكە بەم جۆرە سەیری روداوەكانی ناو بەغدا نەكات. بۆ ئەمەش دامودەزگای بۆ دروست بكات.-پێداچوونەوە بە پۆستەكانی ناو بەغدا، گۆڕانكاری لە كەسەكان و ستافەكان و ئۆفیسەكان و رێكخستنەوەیان، كە دەبێت زۆر بەهێزبكرێن و باش ئاراستە بكرێن. -دانیشتن وهەماهەنگی زیاتر لەگەڵ ئەمریكا. ئەم بابەتە پێویستی بەوەیە هەوڵێكی تازە بدرێت لەگەڵ ئەمریكیەكان و ئەوروپیەكان. بیرمان نەچێت كیانی هەرێم بەپشتیوانی ئەوان بەهۆی ناوچەی ئارام دروست بوو. بۆیە گرنگی ئەمریكا لەدەست مەدەن. -بەهێزكردنەوەی ناوخۆی هەرێم، كە هەنگاوی یەكەم گەڕانەوەیە بۆ دیموكراسی و ئازادی و كرانەوەی ناوخۆیی. تێپەڕاندنی بوغزی حزبی و تەسفیەی شەخسی و حزبی. -بەهێزكردنەوەی دەزگا نیشتمانیەكان و ئەنجام دانی هەڵبژاردن. -چارەسەری بێ متمانەیی هاوڵاتیان لە شاردنەوەی داهات و خەرجی ناوخۆی هەرێم. شەفافیەتی دارایی و داهات متمانەی گەورە لەناوخۆی هەرێم دروست دەكاتەوە. -خۆدوور گرتن لە فشارەكانی چین و روسیاو پڕۆژە جیاوازەكانی ئێستای رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بە كورتی بۆ كورد باش نیە لە دەرەوەی عێراق پەرش و بڵاو بێت، چونكە رێككەوتن و سیاسەتە هەرێمیەكان لەبەرژەوەندی كورد نین، بەتایبەت توركیاو ئێران. پێچەوانەی رابردوو گرنگە هەوڵ بدەین كێشەكەمان لەناوخۆی عێراق چارەسەر بكەین باشترە، وەك ئەوەی تەرەفی دیكەو دەوڵەتی دیكەو روبەری دیكەی بۆ زیاد بكەین. بەڵام بێ فەرامۆشكردنی ئەمریكا.

ئێران  و هەرێمی كوردستان

محمد شیاع سودانی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق ده‌رباره‌ی كێشه‌ی فه‌له‌ستین و ئیسرائیل و ئه‌م شه‌ڕه‌ی له‌ دوای هێرشه‌كانی حه‌ماس بۆ سه‌ر ئیسرائیل دروست بووه‌ له‌ رێكه‌وتی 7/10/2023، بۆ رۆژنامه‌ی شه‌رق لئه‌وسه‌ت وتارێكی نوسیوه‌و له‌ په‌ره‌گرافی كۆتایی به‌مجۆره‌ ده‌نوسێ:العراق يرفض رفضاً قاطعاً أن تتحول القضية الفلسطينية، من قضية أرض وشعب إلى قضية نزوح ومساعدات إنسانية، وترى بغداد أن الأوان قد آن لأن يتخذ العالم العربي والإسلامي بأجمعه موقفاً موحداً تجاه الفلسطينيين، لإنهاء معاناة استمرت عقوداً، وصراع تأبى ناره أن تخمد، بحثاً عن حل عادل وحقيقي بأن يتمتع هذا الشعب بكل حقوقه المشروعة في إقامة دولته المستقلة وعاصمتها القدس.راستیه‌كه‌ی بۆ ئێمه‌ی كورد ئه‌م وتاره‌ی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق له‌ زۆر لایه‌نه‌وه‌ قسه‌ی زۆر هه‌ڵده‌گرێت، كه‌ گونجاو نیه‌ هه‌روا بێ مه‌ترسی بڕوانینه‌ ناوه‌ڕۆكی قسه‌كانی و ده‌بێت ئاگایی زۆرمان بۆی هه‌بێت. لەوانە:-عێراق به‌ ئاشكرا له‌سه‌ر نه‌زعه‌ی عروبه‌و دنیای عه‌ره‌بی و چوونه‌وه‌ ناو كێشه‌كانی عاله‌می عه‌ره‌بی هه‌ڵوێست وه‌رده‌گرێت، ته‌نانه‌ت خۆی به‌خاوه‌نی قه‌زیه‌ی عه‌ره‌بی و عروبه‌ ده‌زانێت. ئه‌مه‌ش بۆ كورد كێشه‌یه‌كی جددیه‌ چونكه‌ ئیسرائیل و ئێران و توركیاو ئه‌مریكاو روسیاو ئه‌وروپیه‌كان وه‌ڵامیان بۆ جۆره‌ سیاسه‌ت و هه‌نگاوێكی له‌م جۆره‌ ده‌بێت نه‌ك وه‌ك دژ یان وه‌ك پشتیوانی عێراق له‌م هه‌ڵوێسته‌، به‌ڵكو وه‌ك به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانیان، له‌ كوێ بزانن كێشه‌ بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانیان دروست ده‌كات زۆر توند روبه‌روی عێراق ده‌بنه‌وه‌. كوردیش لە عێراق بەشێك دەبێت لەم وێنە تازەیەی عێراق و راستەوخۆ بەر دەرەنجامەكانی دەكەوێت.-كورد لە عێراق و فەلەستین و ئیسرائیل روداوو گۆڕانكاری دروست ناكات، بەڵام راستەوخۆ بەر دەرەنجامەكانی ئەم جەنگە دەكەوێت، بۆ هەر چوار پارچەش راستە. چونكە ئێران و توركیاو سوریاو عێراق بەدەر نابن لە كاریگەری ئەم گۆڕانكاریانەی دوای شەڕی غەززە دروست دەبن. ئەمەش راستەوخۆ لەسەر پرسی كورد كاریگەری ئاشكرا دادەنێت.-عێراق بێ لایەن نیە، بە ئاشكرا لەناو حەوزی دژە ئیسرائیل دایە، لەبەرەی مقاوەمەی ئیسلامی نزیكەو هەڵوێستەكانی خزمەت بە ئەجێندای ئێران دەكات. بۆ ئەمەش ئەمریكاو ئیسرائیل و ئەوروپیەكان بێ وەڵام نامێنن. ئەوەتا لە ناو هەرێمی كوردستان (بنكەی هەریر) پەلاماری بنكەی سەربازی ئەمریكی دەدرێت. لە بنکەی سەربازی (عەین ئەسەد) لەپارێزگای ئەنبارو ئەو شوێنانەی بنكەی ئەمریكی لێییە پەلاماری سەربازی دەدرێت، بێگومان عێراق دەبێت باجی ئەم جۆرە كردەوانە بدات، لەم دەرەنجامەوە كوردیش دەگرێتەوە. كەواتە كورد دەبێت ئامادەیی خۆی بكات و بزانێت چۆن هەنگاوەكانی دەهاوێژێت. بۆچونم وایە نابێت هەنگاوەكانی كورد دژی ئەمریكا بن. سودی ئێمە ئەوەیە ئەمریكا لە ناوچەكە بمێنێتەوەو بەهێز بێت، چونكە بەرەی دژە ئەمریكایی زۆر دژی كوردن و كارەكتەرە سەرەكیەكانی ناوی دەوڵەتە هەرێمیەكانن كە خۆیان داگیركەری كوردستانن. بۆیە كورد لەم روانگەیەوە دەبێت وا بیر بكاتەوە.-عێراق بەتوندی پێداگیری لەسەر ئەوە دەكات كە قبوڵی ناكات كێشەی فەلەستین لە كێشەی خاك و نەتەوەو دەوڵەتەوە ببێتە كێشەی ئاوارەو كۆمەكی ئینسانی و هاوكاری ماددی. ئەم قسەیە زۆری تێدایە بۆ كورد، بەتایبەت لە عێراق، كەواتە ئێستا كە كێشەی موچەو بودجەمان هەیەو مانگانە چاوەڕێی بڕێك پارە دەكەین لە بەغداوە بۆمان بێت كێشەی كورد نەماوەو ئێمە هاوڵاتی دەوڵەتین و هیچ قەزیەی نەتەوەیی و خاك نەماوەو تەنها كێشەی بژێوی و موچەو بودجەمان هەیەو ئەمەش كێشەیەكی ئیداری زۆر لاوەكیەو نابێتە قەزیەی جددی كۆمەڵگای نێودەوڵەتی. تەنانەت هاوڵاتیەك لە بەرازیل لێی بپرسە بڵێ مانگانە عێراق موچەو بودجە دەنێرێت بۆ هەرێمێكی ناوخۆی، بەڵام گرفت هەیە. یەكسەر دەڵێ ئینجا ئەوە كەی كێشەیە دەتوانن لەرێگای وەزارەتەكەیانەوە موچەكەیان زوو بە دەست بگات؟-سەرۆك وەزیرانی عێراق لە وتارەكەی دا دەنوسێت: كێشەی فەلەستین ئەوەیە كە مافی ئەوەیان هەیە دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان هەبێت و قودسیش پایتەختەكەی بێت. ئەگەر كوردیش ئەو مافەی هەبێت و كەركوكیش پایتەختی دەوڵەتەكەی بێت، ئەوا دنیا دەبێتە قیامەت و ئێران و توركیاو سوریاو عێراقیش ئاگر دەگرن. دۆخی ناوخۆی هەرێمی كوردستانیش بە جۆرێكە كە هاوڵاتیەك لێی بپرسە موچەت دەوێت یان دەوڵەت؟ وەڵامەكەی زۆر رۆشنە!... ئەمە مانای وانیە هاوڵاتیانی كورد خەونی سەربەخۆیی و دەوڵەتیان نیە، بەڵام لە ئێستادا ئەوەی ئەم خەونەی كوشتوە عێراق و توركیاو ئێران نین، بەڵكو خودی كورد خۆیەتی. خودی حوكمڕانی و حزب حزبێنەی ناوخۆی كوردە وایكردووە زەمینەی دروست كردنی دەوڵەت دروست نەبێت. هۆكاری دیكە زۆرن كە كاری ئەم وتارە نیە.-زۆربەی ناوەندە گرنگەكانی ناوچەكە ئاماژە بەوە دەكەن لەدوای شەڕی ٧/١٠/٢٠٢٣ گۆڕانكاری لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست روو دەدات، بەكورتی دنیای ئێمە ناگەڕێتەوە پێش ئەم رێكەوتە. سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیلیش گوتی: رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەگۆڕین. كەواتە گۆڕانكاری زۆر بەڕێوەیە. خوێندنەوەی نیشانەكانی ئەم قۆناغە نوێیە گرنگەو دەبێت خۆمانی بۆ ئامادەبكەین. عێراق و شیعە دەسەڵاتدارەكانی عێراق هەتا سەر ناتوانن تەماشاكەری دۆخی بەرەی شیعەو شەڕی حەماس و حزب اللە و ئێران و ململانێی ئەمریكاو ئێران بن. نیشانەكانیشی دەركەوتون. بۆیە عێراق دەكەوێتە بەر شەپۆلی ئەم گۆڕانكاریانە.-كاریگه‌ریه‌كانی شه‌ڕی غه‌ززه‌ بۆ ساڵانێكی دوورو درێژ له‌ناوچه‌كه‌ ده‌مێنێته‌وه‌، گۆڕانكاری گه‌وره‌ له‌ سیاسه‌تی نێوده‌وڵه‌تی و ئیقلیمی له‌ رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست دروست ده‌كات. یه‌ك به‌یه‌ك ئه‌و گۆڕانكاریانه‌ به‌ باش و خراپ كاریگه‌ری له‌سه‌ر كورد داده‌نێن. لای خۆمه‌وه‌ به‌ پێچه‌وانه‌ی زۆر كه‌سه‌وه‌، بۆچونم وایه‌ گۆڕانكاریه‌كانی دوای شه‌ڕی غه‌ززه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی كوردن. ئه‌و نه‌خشه‌و پلان و به‌رنامانه‌ی باسیان لێوه‌ ده‌كرێت بۆ گۆڕانكاریه‌كان ئه‌وا هه‌مووی له‌ خزمه‌تی داهاتوویه‌كی زۆر باشی كورده‌. به‌ڵام ئایا كورد ئاماده‌یه‌. به‌داخه‌وه‌ ماڵێكی په‌رته‌وازه‌مان هه‌یه‌. چۆن 2003 صه‌دام حوسێن روخاو عێراق بۆ كورد ته‌خت بوو. به‌ڵام له‌بری ئه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تێكی دامه‌زراوه‌یی به‌هێز له‌ناو ده‌رونی عێراقی تازه‌ دروست بكه‌ین، خه‌ریكی ئه‌وپه‌ڕی تۆخكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی حیزبه‌كان و خێزانه‌كان بووین. سه‌ره‌نجامی ئه‌وه‌یه‌ چاوه‌ڕێی یه‌ك دوو دیناری به‌غدا ده‌كه‌ین بۆ موچه‌ی یه‌ك مانگ..بۆیه‌ تكایه‌ ده‌رفه‌تی باش دروست بووه‌، مه‌یكه‌نه‌ قوربانی به‌رژه‌وه‌ندییه‌ زۆر بچوكه‌كانی گه‌ڕه‌كی خۆتان؟..

عێراق له‌دوای شه‌ڕی غه‌ززه‌ ؟ 

هاوڵاتیان له‌هه‌رێمی كوردستان تاسه‌ر ئێسقان له‌ بزوتنه‌وه‌ی كوردایه‌تی توڕه‌ن، دۆلارخۆرو نه‌وت خۆر قه‌یرانێكی چینایه‌تی ئه‌وه‌نده‌ گه‌وره‌یان دروستكردووه‌ له‌ خه‌ره‌ندی ره‌واندز&nbsp;قوڵ تره‌. خه‌ڵكێك نانی شه‌وی نیه‌و خه‌ڵكێكیش هه‌زاران ده‌فته‌ر دۆلار له‌ كه‌ش وفشی خۆی خه‌رج ده‌كات. به‌كورتی دۆخی ئابوری و نادادی كۆمه‌ڵایه‌تی پاشه‌كشه‌ی گه‌وره‌ی به‌ ئینتمای هاوڵاتیان كردووه‌. به‌ڵام دۆخه‌كه‌ به‌مجۆره‌ به‌رده‌وام نابێت، كێشه‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ ئێران و توركیا به‌ عێراقیشه‌وه‌ گره‌و له‌سه‌ر ئه‌م دۆخه‌ ده‌كه‌ن كه‌ پێیان وایه‌ به‌ هه‌ندێ رێگاوشوێنی ئابوری و سیاسی و سه‌ربازی و خۆفرۆشی ناوخۆیی ده‌توانن كۆتایی به‌ كێشه‌ی كوردو قه‌واره‌كه‌ی بهێنن. به‌ڵام ئه‌وان له‌ یادیان كردووه‌ له‌ناوخۆی خۆیان گیرۆده‌ی سه‌دان قه‌یرانی سه‌ختن، یه‌ك جوڵه‌ی ناوخۆیی كورد له‌روی ئه‌منی له‌ناوخۆی ئێران وتوركیا كه‌رتی بازرگانی و گه‌شتیاری و ئابوریان شپرزه‌ ده‌كات، ئه‌م ده‌وڵه‌تانه‌ ئه‌وه‌نده‌ به‌هێز نین و ته‌نها ته‌كنه‌لۆژیای سه‌ربازی هه‌وای تێكردون و وای لێكردون به‌ری چاویان لێڵ بێت. راسته‌ ئه‌م ده‌وڵه‌تانه‌ كوشتن و گرتن و دڕنده‌ییان تاوه‌كو ئێستا به‌رده‌وام بووه‌و باجی قورسیان نه‌داوه‌، به‌ڵام له‌یادیان چووه‌ له‌ ئێستادا دنیاش زۆر گۆڕاوه‌، جاران تیرۆرو ئه‌نفال و جینۆسایدو قه‌ده‌غه‌ی زمان و هه‌بوونی نه‌ته‌وه‌یی پیاده‌ ده‌كرا، ئێستا هه‌مان شت به‌ درۆن و یاساكانیان ئه‌نجامی ده‌ده‌ن. ئه‌م ده‌وڵه‌تانه‌ ناكۆكی و كێشه‌ی ناو ماڵی كوردی ده‌بینن و باشیش سوودیان لێوه‌رگرتووه‌، واته‌ ده‌رزی ناو چاوی كورد ده‌بینن، به‌ڵام كێشه‌ی گه‌وره‌یان ئه‌وه‌یه‌ سوژنی ناو چاوی خۆیان نابینن، وا ده‌زانن له‌ناوخۆیان و سیاسه‌تی ئیقلیمی و نێوده‌وڵه‌تی زۆر به‌هێزو بێ كێشه‌ی جددین. دڵنیام به‌م عه‌قڵیه‌ته‌ سه‌ربازی و ئه‌منی و درۆنییه‌ به‌رامبه‌ر كورد به‌رده‌وام بن، خۆیان ده‌بنه‌ هۆكاری خه‌به‌ركردنه‌وه‌ی كورد له‌ناوچه‌كه‌. ئه‌وكات كێشه‌ی ئه‌منی و تیرۆرو كوشت و بڕ ده‌چێته‌ ناو شه‌قام و باڵه‌خانه‌و بازاڕی خۆیان. كورد هیچی نیه‌ له‌ده‌ستی بدات، به‌ڵام ده‌وڵه‌ت ئه‌من و كه‌رتی گه‌شتیاری و بازرگانی و ئابوری و شێواندنی وێنه‌كه‌ی به‌ باشی له‌ده‌ست ده‌دات. به‌كورتی دۆخی كورد یه‌ك بلۆكی مردوو نیه‌، ته‌نها له‌ باشورو كوردی عێراق سه‌یری بكه‌ن، كوردی عێراق تا سه‌ر ئێسقان له‌ بزووتنه‌وه‌ی كوردایه‌تی توڕه‌و بێزاره‌و هۆكاره‌كانیشی دیارن. به‌ڵام ئه‌م دیدگایه‌ بۆ كوردی ئێران و توركیاو سوریا راست نیه‌. به‌م پێودانگه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وان ده‌كرێت، ئه‌مه‌ش نه‌زانیه‌ گه‌وره‌كه‌ی ئه‌م ده‌وڵه‌تانه‌یه‌، ئه‌مجۆره‌ سیاسه‌ته‌ به‌رده‌وام بێت له‌ناوخۆیان كورد خه‌به‌ر ده‌كه‌نه‌وه‌، باشترین نمونه‌ش گیان له‌ده‌ستدانی ژینائه‌مینی بوو له‌ ئێران، بینیمان چۆن ده‌وڵه‌ت ته‌واو شپرزه‌ بوو، هیوادارم وانه‌ له‌ ژینائه‌مینی وه‌ربگرن، له‌ناو توركیاش ده‌یان دۆسیه‌ی له‌مجۆره‌ هه‌ن بۆ خه‌به‌ركردنه‌وه‌ی كورد. واز له‌ عه‌قڵیه‌تی سه‌دان ساڵه‌ی سه‌ربازی و ئه‌منی و تیرۆر بهێنن به‌رامبه‌ر كورد. سه‌رده‌می ئێستا زۆری فه‌رقه‌؟؟؟.

بابەتەکانی هەندرێن شێخ راغب