حوکمدانی قەرەقووشییانەی سەرانی کورد لە باکور و تورکیا، بە پلەی یەکەم جۆرێکە لە تۆڵەسەندنەوە لە دنیای ڕۆژئاوا لەپای هاوکاریکردنی کورد بۆ لەگۆڕنانی مەترسیدارترین دەستە و تاقمی سەدە، بۆیە بێ مرووەتییەکی گەورە دەبێت ئەگەر وڵاتانی ڕۆژئاوا بەرامبەر بە بارمتەگرتنی سیاسەتمەدارانی کورد بێدەنگ بن.هەروەها کاتی ئەوە هاتووە حزب و لایەنەکانی هەموو پارچەکانی وڵاتیش جۆرێک لە زمان و دەربڕێن بدۆزنەوە بۆ سەرکۆنەکردنی ئەو بڕیارانە بەو پێیەی ئەو هەنگاوە تەگەرە بۆ هەر هەوڵێکی بە ئاشتی چارەسەکردنی پرسی کورد دەخووڵقێنێت.ئەمەش بەسەرهاتی "ئەکرادی لەعین":"ئەکرادی لەعین"لە کاتێکدا والیی بەغدا نەیتوانی هێرشی سەربازی بۆ سەر میری سۆران ئەنجام بدات، ڕەشید پاشای والیی سیواس لە بەهاری ساڵی 1835دا هێرشی کردە سەر دەڤەری گارزان کە زۆرینەی دانیشتووانی کوردی ئێزیدی بوون. سەرانی عەشیرەتی ئۆمەریانی ناوچەی ماردین لە نامەیەکدا کە لە 12/8/1835 بۆ میری ڕەواندووزیان نووسیوە، پێیان ڕاگەیاندووە ڕەشید پاشا دەستی بەسەر دەڤەری گارزان و ئێزدخاندا گرتووە، ژمارەیەکی زۆر سەربازی ناونووس کردووە، هاتووەتە دیاربەکر و ئەگەر بگاتە دەوروبەری ماردین، لەوانەیە سەرۆك عەشیرەتەکان هەڵوێست بگۆڕن.ڕەشید پاشا لە ڕاپۆرتی 1/11/1835دا ئەم زانیارییانە سەبارەت بە شەڕەکانی گارزان دەخاتە ڕوو: "کاتێك لەسەر فەرموودەی ‘’معلوم العالی’’ لای گارزانەوە گەڕامەوە، ‘’ئەکرادی لەعین’’ کە بە ‘’قەومی چیا’’ ناو دەبرێن، دیسان ملی ڕێی یاخیبوونیان گرتەبەر. بە ئامانجی ئامۆژگاریکردن و گوێبادانیان، سێ هەزار ئەسپسوار لەلایەن بەندە سەعادەتی ئەمین پاشای موتەسەلیمی مووش و نزیکەی چوار هەزار سەربازی ئولوفەلی و بێ ئولفەی پیادە و ئەسسپسواریش لەلایەن دیاربەکرەوە دامەزرێندران.ئەو سەربازە ئاماژە بۆ کراوانە لە دوو قوڵەوە پەلاماری قەومی باسکراویان دا. چەند جارێك شەڕ و پێکادان ڕووی دا و بە هێرشکردن بۆ سەر دوو-سێ گوند چەند کوشتار و قڕکردنێك ئەنجام دران و دەست گیرا بەسەر گوندەکانی تەختاییدا. لەبەرئەوەی قەومی ئاماژە بۆ کراو داوای گیان پاراستنیان کرد، پەنایان برد بۆ ناوچەکانی خۆیان و لەبەرئەوەی ناوچەکە شاخاوییە، بارمتەیان لێ گیراوە و "ڕای’’ دراوە و لەم کاتەدا بەو جۆرە کۆتایی بە کێشەکە هێندراوە."----ئولوفە: موچەی سەربازانی بەکرێگیراو لە سوپای عوسمانیدا.ڕای: ئەم وشەیە بۆ پەسەندکردنی داوای لێبووردن بەکار هێندراوە.سەرچاوە: کورد و ڕاپەڕینەکانی لە بەڵگەنامەکانی ئەرشیڤی عوسمانیدا (١٨١٧-١٨٦٧)، سینان ھاکان، و. لە تورکییەوە: بەکر شوانی. لە چاپکراوەکانی ئەکادیمیای کوردی، ھەولێر ٢٠١٢

بەکر شوانی

هێشتا هەر "ئەکرادی لەعین"!

بەرشە و بیلباو... دوو دیوی یەک دراو!بەکر شوانیلەم وەرزەدا ژمارەیەکی زۆر یاری نایابی تۆپی پێ هەیە و ئەگەر مرۆڤ سەرقاڵ نەبێت و کاتی هەبێت، زۆربەیان شایەنی بەدیارەوە دانیشتن و تەماشاکردنن. بەڵام وازیی هەندێک لە یانەکانی ئیسپانیا، ڕاستتر بڵێم هەرێمە نائیسپانەکانی ئیسپانیا، هی ئەوە نین وەرزشدۆستان لە دەستیان بدەن. بۆیە شەوی پێنجشەمە لەسەر هەینیی ڕابردوو بەدیار گەمەی نێوان هەردوو یانەی ئەتلەتیک بیلباوی باسک-ئیسپانی و شالکەی ئەڵمانییەوە دانیشتم کە لە چوارچێوەی چارەکی کۆتایی خوولی یانەکانی ئەوروپادا بەڕێوەچوو. بیلباو دەکەوێتە سنووری هەرێمی ئۆتۆنۆمیی باسکی ئیسپانیاوە و ئەتلەتیک بیلباویش یانەی ئەو شارە جوان و پڕ لە پیشەسازییەی کەناری ئۆقیانووسە لە باکوری ئیسپانیا. باسکەکان لەبەرئەوەی بەدرێژایی مێژوو بەرگریییان لە وڵاتی خۆیان کردووە، لە سەرچاوەکانی ڕۆما و عەرەبی ئەندەلوسدا وەک "گەلی مایەی سەرئێشە" ئاماژەیان بۆ دەکرێت. بەڕاستی لە یاریی ئاماژە بۆ کراویشدا مایەی سەرئێشە بوون بۆ شالکە و ئەوە بوو 4 بە 2 بردیانەوە.مێژووی وەرزش لە بیلباو دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای سەدەی بیستەم و لەسەر دەستی ئەو بەریتانییانە گەشەی کرد کە لەوێ لە بواری بازرگانی و پیشەسازیی کەشتیدا کاریان دەکرد. کۆمەڵێک قوتابی باسکیش پاش تەواوکردنی خوێندن و گەڕانەوەیان لە بەریتانیا، ساڵی 1901 بناخەی یانەی ئەتلەتیک بیلباوی ئێستایان دامەزراند. بە ئەتلەتیک بیلباوەوە پێنج یانەی هەرێمی باسک لە خوولی ئیسپانیادا یاری دەکەن. بەڵام بیلباو لە هەموویان جیاوازترە، چونکە ئەم لە سەداسەد پشت بە یاریزانانی باسک دەبەستێت. هەروەها تەنیا مانگێک پاش مردنی فرانکۆی دیکتاتۆری ئیسپانیا، واتا لە مانگی کانوونی یەکەمی ساڵی 1975دا لە وازییەکی نێوان ئەتلەتیک بیلباو و ریال سوسیداددا بۆ یەکەم جار ئاڵای هەرێمی باسک لە یاریگە بەرز کرایەوە و لەو مێژووە بەدواوە لە سەرانسەری هەرێمی باسک دەشەکێتەوە. لێرەوە دەتوانین بڵێین ئەگەر وەرزش، بەتایبەتیش وەرزشی تۆپی پێ بۆ گەلانی خاوەن دەوڵەت و ئاڵا تەنیا وەرزش و بەرزکردنەوەی ناوی وڵات و نەتەوە بێت، ئەوا بۆ باسک و کەتەلۆنیا گەیەنەری پەیامێکی زۆر لەوە گەورەترە و دەکەوێتە خانەی هەوڵدانەوە بۆ بەدەستهێنانی شانازی و شکۆ بۆ خاک و نەتەوەی دابەشکراویان. هەر بۆیە ناوەندە وەرزشییەکانی مەدرید، ئەتلەتیک بیلباو و بەرشە بە نەتەوەپەرست و دەماگیر و دوو دیوی هەمان دراو ناودەبەن. بەڵام باسک و کەتەلانییەکان خۆیان بەشێوەیەکی تر بۆ مەسەلەکە دەڕوانن و وەرزش بە ئاوێنەیەک بۆ پێشاندانی خۆیان وەک باسک و کەتەلان بەکاردەهێنن. گرنگیش ئەوەیە مرۆڤ لە نیگای گەلانی بێ دەوڵەت و ژێردەستەوە بۆ مژارەکان بڕوانێت، نەک لە کڵاوڕۆژنەی خۆسەپێنەر و داگیرکەرانەوە.

بابەتەکانی بەکر شوانی

هێشتا هەر "ئەکرادی لەعین"!

بەرشە و بیلباو... دوو دیوی یەک دراو!