هەموو زمانێک شیرینی خۆی هەیە، لەبەر ئەوەی لە ناو زماندا مێژوو و فەرهەنگ و ڕوانگەی نەتەوەیەک خۆی ئاوێتەی دەربڕێن و وشەکان کردووە. بەڵام زمانی کوردی شیرینیەکەی لەوەدایە کە گران دەبێت هاوشێوەی ئەم زمانە لە دێرینیدا لە جیهاندا هەبێت. چەندین وشە و دەربڕینی، دوای پێنج هەزار ساڵ نەگۆڕاون یان بە ئاستەم گۆڕاون. دەربڕینەکانیش ئەو دێرینیە دەخەنە ڕوو. بۆ نموونە کاتێک کە دەڵێین چاوەڕێم، واتە بۆ دەربڕینی حاڵەتەکە، ئێمە چاوێک و ڕێگایەکمان وێنە کردووە بۆ ئەوەی ئەو دەربڕینە دروست بکەین. یان کاتێک کە دەڵێین "دەم و چاو" دەمانەوێت دەربڕینی (face وجه) ی ئنگلیزی و عەرەبی دروست بکەین. بۆ (سمێڵ بابڕ) دەمانەوێت بڵێین سمێڵی قیت و تیژە و با دەبڕێت. ئێـمە زۆر جار بە زمانەکەمان وێنەی شتەکان دەکێشین.
ئەم زمانە شیرینە وەک مۆزەخانەی زمانە دێرینە مردووەکان ماوەتەوە و نەک تەنها زمانی دایکمانە بەڵکو دایکی چەندین زمانە. ڕێکەوت نیە کە لە ساڵی ٢٠١٣ دا پەرتووکی کورد کێیە گووتی زمانی هیندۆئەوروپی لە کوردستانەوە بە جیهاندا بڵاوبووەتەوە و لە ساڵی ٢٠٢٣ دا دەزگای ماکس پلەنکی جیهانی ئەڵمانی هەمان بۆچوونی دووبارە کردەوە. واتە زمانی کوردی زمانی دایکییمانە و زمانی دایکە بۆ زمانە هیندۆئەوروپیەکان.
ئەمە وا دەکات کە پاراستن و هێشتنەوەی ئەم زمانە ببێت بە ئەرکێکی مرۆڤایەتی و لە هەمان کاتدا بەرپرسیارێتی ئێمەی کورد زیاتر دەکات. بە دڵنیایی ڕۆژێک دێت کە مرۆڤایەتی هەست بە گرنگیی ئەم زمانە بکات و ئەو ڕۆڵەی بۆ بگێڕێتەوە کە لە خزمەتی مرۆڤایەتیدا هەیبووە. لەبەر ئەوە ئەرکی هەموومانە ئەم زمانە دێرینە بپارێزین و بەردەوامی پێ بدەین. نەک تەنها لەبەر ئەوەی کە کوردین، بەڵکو دەبێت وەک هەوڵی پاراستنی کەلەپورێکی دێرینی مرۆڤایەتیش ئەوە بکەین.
بۆ ئەوەی کە ئەم زمانە ڕێچکەیەکی دروستی گەشەندنی خۆی بگرێت، دەبێت لە خوێندنگە سەرەتاییەکانەوە دەستپێبکەین. بەداخەوە ئەم سیستمی خوێندنەی ئەمڕۆی زمانی کوردی، هێندە لە خوێندنی ماتماتیک دەچێت لە هی زمان ناچێت. منداڵەکانمان سەرقاڵی بکەر و کردار و ئاوەڵناو و ڕۆژی لەدایکبوونی نالی کراون، بەڵام دەرفەتیان پێ نادەین کە لە خوێندنگەدا قسەی دڵی خۆیان بە کوردی بکەن. زمان پێش ئەوەی کە ڕێزمان بێت، دەبێت ئامرازی دەربڕین بێت.
بۆ ئەوەی کە زمانی دایک بە زیندوویی بمێنێتەوە، دەبێت بۆ دەربڕین بە هەموو شێوەکانی بە زیندوویی بەکاربهێنرێت. بۆ ئەوەی کە ئەم زمانە ببێتە زمانێکی کارا، دەبێت منداڵەکانمان چیتر تەنها نەڵێن "دارا دوو داری دی". دەبێت ئەوان خۆیان بڵێن چەند داریان بینیوە و دارەکان بە کوردی و بەپێی ڕوانگەی خۆیان وەسف بکەن. هەتاوەکو منداڵەکانمان نەبنە خاوەنی وەسفی دار و ژینگەکەی خۆیان و هەر دارا دارەکەیان بۆ ببینێت، ئەوان ناتوانن بە ڕوونی ببنە خاوەنی دروستی زمانی خۆیان.
زمان دەبێت هەمیشە ئامرازێکی زیندووی دەربڕین بێت لە هەموو بوارەکاندا. نەک لە چوارچێوەی ڕێزمانێکی وشکدا بچووک بکرێتەوە. جگە لەوانەش هەرچەندە هەندێک دایک و باوک ئەمڕۆ شانازی دەکەن کە منداڵەکەیان کوردیەکەی باش نیە، بەڵام بەپێی توێژینەوە زانستیەکان، ئەوان دەبنە ڕێگر لەبەردەم توانای منداڵەکەیاندا. زانینی زمانی دایک، ئەو منداڵە بە توانا تر دەکات و نەزانینی کوردی لە تواناکانی خوێندنیان بە گشتی کەم دەکاتەوە نەک زیادی بکات. زۆربەی توێژەران کۆکن لەسەر ئەوەی کە زمانی دایک ئەم سوودە سەرەکیانەی هەیە:
بناغەی ناسنامە: زمانی دایک بە توندی گرێدراوی کولتور و ناسنامەی کەسیە. ئەو زمانە فۆرم بە ڕوانگەی بینینمان دەدات بۆ جیهان و دەمانبەستێتەوە بە کەلەپوری خۆمانەوە.
گەشەسەندنی هزری: فێربوونی زمانی دایک و بیکردنەوە پێی، توانای هزری بەهێز دەکات. توێژینەوەکان دەڵێن ئەو منداڵانەی کە توانایەکی باشیان هەیە لە زمانی دایکدا، لە خوێدندنیشدا باشتر دەبن.
پەیوەستبوونی دەروونی: زمانی دایک زۆرجار زمانی خێزان و ئەزموونە سەرەتایی و یادەوەریە گرنگەکانی مرۆڤە. ئەو زمانە چەندین دەربڕێنی تێدایە کە گران دەبێت بە تەواوی وەربگێردرێتە سەر زمانێکی تر. ئەمەش دەیکاتە ئامرازێکی گرنگی ئەو پەیوەندیە ڕۆحیە گەرموگوڕە. لە کوێ من لەگەڵ نەنکم، دایەنەعا، بە کوردی قسەم بکردایە و لە کوێ بە ئنگیلزی. لەگەڵ گۆڕانی زمانەکانەکەدا، منیش و دایەنەعای شیرین نامۆ دەبووین لە خۆمان و لەیەک.
ئاسان فێربوونی زمانی تر: توێژینەوەکان دەڵێن توانای باش لە زمانی دایکدا، دەبێتە هۆی ئاسانکاری لە فێربوونی زمانی تردا. لەبەر ئەوەی کە زمانی دایک چوارچێوەیەکی زمانەوانی دابین دەکات کە دەتوانین لەسەری بنیات بنێین.
پاراستنی کلتور: زمان لەگەڵ خۆیدا نەریت، چیرۆک، زانین دەهێڵێتەوە و دەیگوێزێتەوە لە نێوان نەوەکاندا. ئاخاوتن بە زمانی دایک هاوکاری پاراستنی کلور دەکات و لە فەوتان دەیپارێزێت.
لەبەر هەموو ئەوانە، با ڕۆژی زمانی دایک نەکەینە ڕۆژی بڕینی قردێلە و قسەی زلی ئەو بەرپرسانەی کە لە زمان و فەرهەنگ ناگەن. با بیکەینە دەرفەتی قووڵبوونەوە و تێگەیشتن لە کۆنترین زمانی سەر زەوی، زمانی کوردی. لە هەمووی گرنگتر، بە کوردی بدوێین و بیربکەینەوە.
زمانی کوردی زمانێکی شیرینە!