هەر کاتێک لە هەرێمی کوردستان خۆپیشاندانێک ئەنجام دەدرێت، یان ناڕەزایەتییەک گرژی و قوربانی لێ دەکەوێتەوە، کۆمەڵێک پرسیار خۆیان ڕاپێش دەکەن لەمەڕ بێ بەرهەمی خۆپیشاندانەکان و ناڕەزایەتییەکان. ئەوەی زۆر باس دەکرێت وەک هۆکارێک لە پشت سەرنەکەوتنی خۆپیشاندانەکان، توندی وەڵام و سەرکوت و بێڕەحمی دەسەڵاتدارانە. پێم وایە زۆرینەی خەڵکی کوردستان کۆکن لەسەر ئەم هۆکارە، بەڵام ئەو ڕوونکردنەوەیە و تێگەیشتنە وێنە گەورەکان نیشان نادات. بۆیە، بۆ دەبێت بەدوای هۆکاری دیکەدا بگەڕێین و بیر لە کرداری بەرهەمدار بکەینەوە. من پێموایە هۆکاری سەرنەکەوتنی ناڕەزایەتییەکان زۆرن بەڵام دووانیان یەکلاکەرەوەن، کە لە خوارەوە گفتوگۆیان دەکەین.یەکەم، کەمیی ڕێژەی بەشداربووان لە خۆپیشاندانەکان: داتای خۆپیشاندانەکان لەسەرتاسەری دنیا نیشان دەدات کە تەنیا ئەو خۆپیشاندانانە کاریگەرییان هەیە کە لانی کەم ٣.٥٪ دانیشتوانی وڵاتەکە/هەرێمەکە بەشداری لە مانگرتنەکان، لە خۆپیشاندانەکان، یان ناڕەزایەتییەکان دەکەن. واتە، لە هەرێمێکی وەک کوردستان کە ژمارە دانیشتوانی ٦.٥ ملیۆن کەسە، لە هەر خۆپیشاندانێک کە بەرهەمی هەبێت دەبێت لانی کەم ٢٢٠ هەزار کەس بەشداری لە خۆپیشاندانەکان بکەن. خۆ ئەگەر پرسی مووچە وەک پرسێکی هەنووکەیی وەربگرین، کە ماوەیەکە بووە بە چەقی ناڕەزایەتییەکان، ئەوا دەبێت ڕێژەی بەشداری فەرمانبەران لە داوا کردنی مووچەکانیان ڕەچاو بکەین. بەپێی داتاکان، وا پێدەچێت کە ژمارەی فەرمانبەران لە هەرێم خۆی لە ١.٢٥ ملیۆن فەرمانبەر دەدات. واتە بۆ سەرکەوتنی خۆپیشاندانی مووچەخۆران لانی کەم دەبێت ٤٣ هەزار فەرمانبەر بەشداری خۆپیشاندانەکان بکەن. بەڵام ئەوەی لە هەرێمی کوردستان دەردەکەوێت ئەوەیە کە ژمارەی بەشداربووان زۆر لەو ڕێژە و ژمارەیە کەمترە، ئەوە بێجگە لەوەی کە چەقی خۆپیشاندانەکان لە پایتەختی هەرێم، هەولێر، نییە بەڵکوو لە شارەکانی دیکەیە. لەوەش سەیروسەمەرەتر، کە هۆکارێکی بێ کاریگەرییکردنی خۆپیشاندانەکانە، ئەوەیە کە بەشێکی بەرچاوی بەشداربووان فەرمانبەر نین بەڵکوو چالاکوانن کە لەوانەیە مەبەستی دیکەیان هەبێت لە خۆپیشاندانەکان. ئەوەش دەمانبات بۆ هۆکاری دووەم.دووەم، لە داوای مووچە بۆ ڕووخانی ڕژێم: یەکێک لە دیاردە هەر زەقەکانی خۆپیشاندانەکان لە هەرێمی کوردستان دیارنەبوونی، بە ئاگایی یان بێ ئاگایی بێت، داواکارییەکانی خۆپیشاندەرانە، یان داواکانیش لەسەرەتا دیار بن بەڵام هەر کە ناڕەزاییەتییەکان دەست پێ دەکەن ئیدی دروشم و داواکان بە ئاقارێکی دیکە دادەچن، یان دادەبرێن. بەلاڕێ دابردنی داواکان زۆر جار مەبەستدارە، واتە گرووپێکی سیاسیی، نەک پیشەیی، دەچنە ناو خۆپیشاندەران و لە جیاتی داوای پیشەیی (وەک دانی مووچە، دوا نەکەوتنی مووچە، دامەزراندنی دەرچووان، هتد) داوا و دروشمەکان دەپەڕێنەوە بۆ "بڕۆ" (ارحل)، گۆڕینی ڕژێم و لە سێدارەدانی بەرپرسان، هتد. ئەم جۆرە لە داواکاریی و دروشمانە دەگەڕێتەوە بۆ تێنەگەیشتن لە پڕۆسەی گۆڕانکاریی لەسەرخۆ (ئیڤۆلیوشنەری) و زاڵیی تێگەیشتنە شۆڕشگێڕییە چەپیی و ئیسلامییە ڕادیکالەکان، کە گۆڕانکاریی تەنیا لە شۆڕش و ڕاپەڕین و سەرنگومکردنی ڕژێمدا دەبینن. بەکورتی، بۆ سەرکەوتنی هەر خۆپیشاندانێک دەبێت ڕێژەیەکی زۆر زیاتر لەوەی کە تا ئێستا لە کوردستان دەبینرێت بەشدار بن لە ناڕەزایەتییەکان. هاوکات، چەقی خۆپیشاندانەکان دەبێت لە هەولێر بن. بەڵام دروشمی بڕۆ و سەرنگومکردنی ڕژێم نەک هیچ خزمەت بە سەرکەوتنی خۆپیشاندانەکان ناکات بەڵکوو دەسەڵات دەخاتە سەنگەر و هەموو فەزایەکی لەبەردەمدا دادەخا و لەباری دەبا.

شێرکۆ کرمانج

بۆ خۆپیشاندانەکان لە کوردستان بەرهەمدار نین؟

بۆ تێگەیشتن لەو شین و شەپۆڕەی چەند ڕۆژی ڕابردوو لە شەقامەکانی ئێران دا بینیمان دەبێت بگەڕێینەوە بۆ ناسیونالیزمی ئێرانی/فارسی. ناسیونالیزمی ئێرانی/فارسی چەندین کۆڵەگەی هەیە، دوو لە گرنگترین لە کۆڵەگەکانی: شیعیزم و یەکپارچەیی خاکی ئێران‌ـە، ئەوەی بە فارسی پێی دەڵێن تەمامییەتی ئەرزی ئێران. ئەم دووانە تەنیا کۆڵەگەی ناسیونالیزمی دینیی/شیعیی جمهوری ئیسلامی نییە، بەڵکوو ئێرانییە عەلمانییەکانیش لەمەدا هاودیدین. بۆیە بۆ تێگەیشتن لەوەی کە بۆچی لەناو ئێران دا ناڕەزایەتییەکان سەرناگرن، یان کاتێک سەریش هەڵدەدەن بەڵام بە ئاراستەی ڕووخانی ڕژێم هەنگاو نانێن، دەبێت لەم دوو کۆڵەگەیە بگەین. لەم کورتە بابەتە ناکرێت باس لە تەواوی ڕەهەندەکانی ئەم پرسە ئاڵۆز و فرەلایەنە بکەین، تەنیا ئەوە نەبێت کە شیعیزم هەر لە سەرەتاوە خۆی لەبەرابەر ئەوانی دیکە وەک مەزڵووم، قوربانی و غەدرلێکراو وێنا دەکات. ئەمەش هەر لەو "غەدرەی" کە لە ئیمام عەلی کرا بەوەی کە وەک جێگرەوەی پێغەمبەر دانەرا (لانی کەم لە سەرەتا)، تا دەگاتە کوشتن و سەربڕینی ئیمام حوسێن و تێنووکردنی یاوەرانی و لەناوبردنیان لە دەشتی کەربەلا. پاش ئەمانەش، کوشتن و ژەهرخوارکردنی بەشی هەرە زۆری ئیمامە شیعییەکان تا دەگاتە "بزربوونی"، یان "بزرکردنی" ئیمام مەهەدی، ئیمای دوازدەیەمی شیعەکان. باس لە خۆ بە مەغدوورزانینی ئەو هەزار ساڵەش ناکەین کە لەو نێوەدا شیعە خۆی وا وێنا کردبوو و دەکات، تا دەگاتە دروستبوونی دەوڵەتی سەفەوی و تەبەنی کردنی شیعیزم وەک دینی/مەزهەبی فەرمی دەوڵەت، کە هەمیشە پێیان وابووە لەبەرئەوەی نەجەف و کەربەلا و کازمییە و سامەڕا لەژێر دەستی سوننەکانە، کەواتە غەدرە گەورەکە بەردەوامە.ئێستا کاتێک ئێرانییەکان دەبینین دوای "شەڕی ١٢ ڕۆژە" لە هەموو شتێک زیاتر گرنگییان پێ دابێت، مەراسیمی ناشتنی تەرمی "شەهیدەکانیان" و گریان و شین و شەپۆڕ و لەخۆدان و جلی ڕەش لەبەرکردنە، دەبێت ئەوە بزانین کە مەبەست لەمە پێش هەر شتێک وەگەڕخستنەوەی هەستی ناسیونالیزمی ئێرانی-فارسییە، واتە ناسیونالیزمی مەزڵوومییەتی شیعە. ڕژێمی ئێرانی دەیەوێت لە ڕێگەی نیشاندانی تەرم و وێنەی شەهیدان بە خەڵکی ئێران بڵێت، ئەها دەبینین چۆن ئەوانی دیکە، کاتیخۆی و ئێستاش، هەر غەدر لە ئێمە دەکەن. بە واتایەکی دیکە بەدرێژایی مێژووی شیعە، ئەوەی شیعەکانی کۆکردبێتەوە، ئەوە دووانەی غەدر و گریانە. هاوکات، ئەوەی لە ڕۆژانی "شەڕی ١٢ ڕۆژە" لە هەموو شتێک زیاتر هەستی پێ دەکرا، بێدەنگی ئۆپۆزسیۆن و ژنە ناڕازییەکان و گەنجانی گۆڕانخواز و نوێخواز و دژە-دیکتاتۆری ئیسلامیی ئێران بوو. پرسیارەکە ئەوەیە، بۆچی سەرەڕای بوونی ئەو هەموو گرووپە ناڕازییە، دوای ئەو هەموو ساڵانی دکتاتۆرییە، لە ئانوساتێکی وادا، ئانوساتی شەڕ و لاوازی ڕژێم، نەبووە هۆکاری دروستبوونی خۆپیشاندان و ڕاپەڕین. ناکرێت وەڵامەکە تەنیا لە ترس و داپڵۆسین و بەرخوردی سەرکوتگەرانەی ڕژێمی جمهوری ئیسلامی کۆبکرێتەوە، بەڵکوو ئەوە کۆڵەگەی دووەمی ناسیونالیزمی ئێرانی/فارسی بوو کە ڕێگر بوو، واتە کۆبوونەوە لە دەوری ئاڵا، ئەوەی بە ئیگلیزی پێی دەگوترێت (rallying behind the flag) کە دەکرێت لە بەستێنی ئێران خۆی لە تەمامییەتی سەرزەمینی ئێرانیی ببینێتەوە. واتە ئێرانییەکان ڕووخانی ڕژێمیان هاوتا کردبوو بە دابەشبوون و هەڵوەشانەوەی ئێران، واتە نەمانی یەکپارچەیی ئێران. ئێرانییەکان، نەک هەر ئەوانەی لە ناوەوەی وڵاتن، بەشێکی زۆریش لەوانەی لە دەرەوەشن، مانەوەی ڕژێمێکی دکتاتۆری و سەرکوتگەریی جینایەتکاری وەک جمهوری ئیسلامییان لا باشترە لە پارچەپارچە بوونی ئێران و ڕزگاربوونی نەتەوە ژێردەستەکانی ئێران (وەک کورد و بەلوچ و عەرەب و ئازەری). بۆیە بۆ تێگەیشتن لەو شین و شەپۆڕەی چەند ڕۆژی ڕابردوو دەبێت لە کۆڵەگەی یەکەم لە ناسیونالیزمی ئێرانی/فارسی بڕوانین کە خۆی لە شیعیزم و دووانەی غەدر و گریان دەبینێتەوە. هاوکات، بێدەنگی ئێرانییەکان لە کۆڵەگەی دووەمی ناسیونالیزمی ئێرانی ببینینەوە، کە خۆی لە پاراستنی تەمامییەتی سەرزەمینی ئێرانی‌ـدا دەبینێتەوە، کە بۆ ناسیونالیزمی فارسی-شیعی-ئێرانی هێڵی سوورە.کورد گرنگە وانەیەک لەمە فێر ببێت، بەتایبەتی دژە-دەوڵەت و دژە-سەربەخۆیی و دژە-سەروەرییەکان. کورد دەبێت ئەوە ببینێت کە فارسە-ئێرانییەکان ئامادەن لەژێر سایەی جەلادێکدا بژین بە مەرجێک درێژە بە ژێر دەستەیی کورد و بەلوچ و عەرەب و ئازەری بدەن و ڕێگری لە ئازادی ڕزگاری و سەروەریی و سەربەخۆیی ئەوانە بکەن، کەچی کورد نەک بۆ سەرکوتی ئەوانی دیکە بەڵکوو بۆ سەربەخۆیی خۆیشی ئامادە نییە لە دەوری ئاڵایەکدا کۆبێتەوە. داخۆ گوێ گر هەیە؟

دووانەی "غەدر و گریان"، شین و شەپۆڕی ئێرانییەکان لە پای چی؟

<h2 class="ql-align-justify">بژاردە و سیناریۆکان</h2>دوای ڕووخانی بەشار ئەسەد و هاتنە سەر حوکمی هێزە ئیسلامییە نزیکەکان لە تورکیا ڕەوش و دۆخی ڕۆژاڤا و ئیدارەی خۆسەری لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا چی بەسەر دێت؟ ئەم پرسیارە بەڕاستی وردبوونەوە و تێفکرینی ستراتیجی و جیۆپۆلەتیکی زۆری دەوێت بە چاویلکەیەک کە وێنە گەورەکەی پرسی کورد و سیاسەت لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ببینێت. بەهەڵەدا ناچم ئەگەر بڵێم کە چاویلکەکانی ڕیالیزم لە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان لە کۆنتێکستێکی ئاوادا، کە لە دەوری توانا و پۆلەتیکی هێز دەخولێتەوە، دەتوانن خوێندنەوە بۆ دۆخێکی وا بکەن، واتە کێ توانا و هێزی هەبێت، چ هی خۆی بێت چ هی خۆی لەگەڵ هاوپەیمانەکانی، ئەوا دەتوانێت بەرژەوەندییەکانی خۆی بباتەپێش و تەرازووی هێز بەلای خۆیدا لار بکاتەوە. ئەوەی لە هەموو شتێک ڕوونترە ئەوەیە کە لانیکەم لە نزیکمەودادا تورکیا و هێزە ئیسلامییەکان ڕۆڵی سەرەکی دەبینن لە داڕشتنی دەستووری داهاتووی سووریا و پێکهاتە و ئاراستە و ڕەفتارەکانی حکومەتەکەی. گومانیش لەوەدا نییە کە ئەم دوولایەنە هەموو هەوڵێک دەدەن کە کورد هیچ ڕۆڵێکی نەبێت، یان پێگەی لاواز و کارتۆنییانە بێت. ئەمریکا و ئیسرائیل مەگەر لەڕێگەی کوردـەوە، یان لە ئاسمانەوە، ڕۆڵ بگێڕن ئەگەرنا لەسەر زەوی و لەناو یاریکەرە سەرەکییەکانی سووریا ڕۆڵێکی ئەوتۆیان پێ ناگێڕدرێت، پشتیوانی کردن نەبێت لە کورد. ئیسرائیل پێ دەچێت بیەوێت پشتیوانی لە کورد بکات بەڵام هێشتان زۆر شەرمنانەیە و لە فڕێدانی قسە تێپەڕی نەکردووە. هاوکات، کوردیش نەک هەر حەزدەکات بەڵکوو دەزانێت کە زۆر پێویستی بە ئیسرائیل هەیە بەڵام ئەویش ئەو داوایەی بە ئاشکرا نەخستۆتەڕوو و پێش ناچێت بیکات، مەگەر لە پشت پەردەوە.وڵاتانی کەنداو زۆر نیگەرانن لە باڵادەستبوونی ئیسلامییەکان و تورکیا لە سووریا، بۆیە وەک ئەمریکا و ئیسرائیل کەسیان نییە کورد نەبێت کە پشتیوانی لێ بکەن، وەک لە بابەتێکی دیکە باسم کرد، بۆ پچڕاندنی هیلالی شیعە لەلایەک و بۆ کەمکردنەوەی هەژموونی تورکیا لەسەر سووریا، کە وەک هێزێکی ئیخوانی تەماشای دەکەن.ئێران، هەر چاوێکی کردووە بە چوار، جارێ هێندەی لە خەمی خۆی و دوابەربەست پێش خۆی، عێراق‌ـە، هێندە لە خەمی سووریاـدا نەماوە. بەڵام وەک ڕێوی گوێی قوچ کردۆتەوە، هەر کاتێک زانی کە ئەمریکا پشت لە کورد دەکات لە ڕۆژاڤا و ئیسرائیل‌ـیش نابێتەوە جێگرەوەی ئەمریکا، ئەوا ئێران هەوڵدەدات لە ڕێگەی کورد‌ـەوە خۆی بخزێنێتەوە ناو هاوکێشەکانی سووریا، بۆ هیچ نەبێت بۆ ململانێکردن لەگەڵ تورکیا و کەمکردنەوەی هەڕەشەی حکومەتەکەی داهاتووی سووریا لەسەر خۆی و عێراق. سوپای سووریا داڕما و دەزگا ئەمنی و سەربازیی و پۆلیسییەکانی هەڵدەوەشێنەوە، ڕێک وەک ئەوەی لە عێراق ڕوویدا، چونکە جێگرەوەکانی متمانەیان بە دامودەزگاکان و ئەندامەکانی ئەو دەزگایانە نییە. ئەمانە و بوونی دەیان گرووپی سیاسی و چەکداری میلیشیایی و بەرژەوەندی جیاجیا، پێمان دەڵێن کە ئەگەرەکانی گەڕێکی دیکەی شەڕی ناوخۆ و پێکدادان هەیە لەو وڵاتە.هەر چۆنێک بێت، ئاماژەکان وا نیشان دەدەن، پێکهاتنی پێشوەختی لەسەر کرابێت یان نا، کورد و دەسەڵاتی ئیدارەی خۆسەری نابێت لە ڕۆژئاوای ڕووباری فورات بوونیان هەبێت، لانیکەم لە نزیک سنووری تورکیا. مکوڕی تورکیا لەسەر دەرپەڕاندنی هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە) لەو ناوچانە و بێدەنگی ئەمریکا لە بەرگرییکردن لە شەڕڤانان لە ڕۆژئاوای فورات، کە من پێشتریش لە چەندین شوێن باسم کردبوو، ئەوەی لێ دەخوێندرێتەوە. لەژێر تیشکی دۆخەکە و ئەم شرۆڤەکارییانە دەکرێت بڵێین کورد/ڕۆژاڤا سێ بژاردەی لەبەر دەستە کە لێرە هەم دەیانخەینەڕوو، هەم خاڵە ئەرێنی و نەرێنییەکانیان گفتوگۆ دەکەین. <h2 class="ql-align-justify">چوون بۆ دیمەشق</h2>کورد، نوێنەرانی ئیدارەی خۆسەری لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، بەزووترین کات، لە ئاستێکی زۆر باڵا بچن بۆ دیمەشق بە مەبەستی قسەکردن لەسەر پێگەی ئیدارەی خۆسەری و دڵنیابوون لەوەی کە کورد و گرووپەکانی دیکەی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە ڕۆڵیان ھەبێت لە پێکھێنانی حکومەتی کاتیی و نووسینەوەی دەستوور، ئەگینا کورد و ئیدارەی خۆسەری پەراوێز دەخرێن.لایەنی باشی ئەم بژاردەیە ئەوەیە کە ڕۆژاڤا بۆ ماوەیەکی کاتیش بێت دەپارێزێت لە شەڕ و پێکدادان لەگەڵ گرووپە چەکدارەکانی سووریا. هاوکات، ئەگەری ئەوە دێنێتەپێش کە مافەکانی کورد لە دەستووری داهاتووی سووریا بچەسپێنرێت. چەند؟ ئەوە زانرا نییە، دەوەستێتە سەر ئەوەی کە هەسەدە چەند دەتوانێت پارێزگاریی لەو ناوچانەدا بکات کە ئێستا لەژێر دەسەڵاتیان دان.ئەم بژاردەیە لەوانەیە لەلایەن بەشێکی زۆر لە کوردستانیان بەر توانج و ڕەخنە بکەوێت، بڵێن ئەوە هەمان ئەو بژاردەیەیە کە سەرکردەکانی کورد لە باشوور گرتیانەبەر و حکومەت و سوپایان لە عێراق زیندوو و بەهێز کردەوە، کە دواتر باجەکەیان دا. خەڵکانێکیش هەن کە پێیان وایە کورد بژاردەی دیکەی نییە و دواجار هەر دەبێت بگەڕێتەوە دیمەشق و مێزی دانوستان چونکە هیچ کەس و لایەنێک پشتیوانی لە کورد ناکەن.پچڕپچڕیی بوونی دیموگرافیای کورد، واتە بوونی کورد لە عفرین و حەلەب و دیمەشق بە چڕی زۆر بەڵام بەدوور لە ناوچە کوردستانییەکانی دیکە لە قامشلۆ و کۆبانێ، وا دەخوازێت کە کورد دەستبەرداری بژاردەکانی دیکە بێت و بەرەو دیمەشق هەنگاو بنێت.ئەم بژاردەیە پێگەی کورد و ئیدارەی خۆسەری لەوانەیە لاواز نیشان بدات و وەک خۆڕادەستکردنەوە بێتە بەرچاو. هاوکات، ئەگەری زۆرە کە کورد لە میانی گفتۆگۆ و دانوستان لەم ئانوساتەدا هیچ دەستکەوتێکی جێگەی بایەخی پێ مسۆگەر نەکرێت. لەوانەش مەترسیدارتر، ئەم هەنگاوە لەوانەیە ببێتە دەستبەرداربوونی ئەمریکییەکان لە کورد بەیەکجارەکی و دەرچوونی سەربازەکانیان لە سووریا. ئەوکات، کورد وەک تاقانەیەک لە دیمەشق دەبێت، لەوانەیە گورگەخۆرە بکرێت. <h2 class="ql-align-justify">دروستکردنی حکومەتی باکوور و ڕۆژھەڵاتی سووریا</h2>لە ڕۆژاڤا، ئیدارەی خۆسەری دەتوانێت هەنگاو بنێت بۆ دروستکردن و ڕاگەیاندنی حکومەتێک، نەک دەوڵەتێک، وەک جێگرەوەی حکومەتی ئەسەد و سووریا بەناوی حکومەتی باکوور و ڕۆژھەڵاتی سووریا. دامەزراندنی حکومەتێکی لەم چەشنە بۆ ئیدارەی خۆسەری لەوانەیە زۆر ئاسان بێت چونکە هەموو کۆڵەگە و بنەماکان و دامەزراوەکانی حکومەتێکی لەو چەشنەی هەر ئێستاکە هەیە. ئەگەر تورکیا ڕێگری نەکات و ئەمریکا ملکەچ نەکات، زۆر گرنگە لە پاڵ حکومەت، هەڵبژاردن بۆ ئەنجوومەنی نوێنەرانی گەل بکرێت، ئەویش بە بنەما لەسەر ئەو گرێبەستە کۆمەڵایەتییەی کە ماوەیەک پێش ئێستا نووسرابۆوە. دیارە دەکرێت هەندێک دەستکاریش بکرێت بەبنەما لەسەر ئەو گۆڕانکارییانەی لەم چەند حەفتەیدا ڕوویان داوە. سەرەتا دەکرێت پێگەی حکومەتەکە تۆکمە بکرێت و هێزە چەکدارەکان دووبارە ڕێکبخرێنەوە. دەکرێت هەنگاوەکان هاوتەریب بن لەگەڵ چاوەڕێکردنی نیشتنەوەی تەپوتۆز لە دیمەشق و دەرکەوتنی فۆرم و ئاراستەی حکومەتی نوێ لەوێ. ئینجا دەستکردن بە دانووستان لەگەڵ حکومەتەکەی دیمەشق. بۆ ئەم بژاردەیە، واچاکە فیدرالیزم یان کۆنفیدرالیزم بکرێن بە بنەمای گفتوگۆکان.خاڵە ئەرێنییەکانی ئەم بژاردەیە ئەوەیە کە هەسەد و حکومەتەکەی لەوانەیە پشتیوانی ئەمریکا و فەرەنسا و هەندێک وڵاتانی ڕۆژائاو مسۆگەر بکەن، تەنانەت ئیسرائیلیش. ئەمەش وا دەکات کە لە پێگەیەکی بەهێزترەوە گفتوگۆ و دانوستانەکان لەگەڵ دیمەشق بکەن. خاڵی نەرێنی ئەو بژاردەیە ئەوەیە کە تورکیا لەوانەیە سەرئێشەیەکی زۆر بۆ حکومەتەکە دروست بکات، هەر لە شەڕ پێ فرۆشتن و تۆپباران و درۆنناردن تا دەگاتە زیندووکردنەوەی داعش و هاندانی عەشایرە عەرەبییەکان لە دژی حکومەتەکە. دەکرێت تورکیا کارتی گلدانەوەی ئاویش بەکار بێنێت. بەڵام تورکیا لەوانەیە ئەم کردارانە هەر بکات بێ گوێدانە ئەو ئاراستەیەی کە ڕۆژاڤا دەیگرێتەبەر.<h2 class="ql-align-justify">ڕاگەیاندنی دەوڵەتێکی سەربەخۆ</h2>لە پەیوەند بەم بژاردەیە، دەکرێت ئەو تێگەیشتنە بکەین بە بنەما کە "دەوڵەتە نوێکان لە قەیرانەکاندا لە دایک دەبن". شەڕ و قەیرانی سی ساڵەی ئایینی و مەزهەبیی کە بە ڕێککەوتنی ئاشتی وێستفالیا لە ١٦٤٨ کۆتایی هات، هەڤدە دەوڵەتی لە ئەوروپا بەرهەم هێنا، کە سەرەتای دروستبوونی دەوڵەت بوو لە فۆرمە نوێکەی، دەوڵەت-نەتەوە. شەڕی یەکەمی جیهانی و قەیرانەکانی، ژمارەیەکی دیکە لە دەوڵەتی نوێی لێ کەوتەوە کە لە ئاکامی هەڵوەشانەوەی هەردوو ئیمپراتۆری عوسمانی و نەمساویی-مەجەریی (ئۆستریا-هابزبێرگ) دروستبوون، لەنێویاندا عێراق و سووریا و تورکیا. بەهەمان شێوە، شەڕی دووەمی جیهانیی و قەیرانەکانی، ژمارەیەکی دیکە دەوڵەتی دروست کرد. تەپینی بلۆکی ڕۆژهەڵات و هەڵوەشانەوەی یەکێتیی سۆڤیەت و یوگۆسلاڤیا زیاتر لە ٢٠ دەوڵەتیان لێ پەیدا بوو. بەگشتی، دەوڵەتەکان لە قەیراندا لە دایک دەبن، لەو قەیرانانەی کە لە سی ساڵی ڕابردوودا عێراقی پێدا تێپەڕی، لانیکەم دوو جار دەرفەتی دروستبوونی دەوڵەت بۆ کوردستانیان لە باشوور هەڵکەوت، بۆ نموونە لە ٢٠٠٣ و ٢٠١٤. ئەو قەیرانەی ئێستا سووریا و ناوچەکە تێیەوە گلاوە دەرفەتێکی هێناوەتە پێش کە دەکرێت ڕۆژاڤا بەرە دەوڵەتبوون ببات.ئەم بژاردەیە بەبێ مسۆگەرکردنی پشتیوانی ئەمریکا و ئیسرائیل بەکردار و ئیمارات و سعودیە زمنیەن ناکرێت و بە ئەنجام ناگات. بەڵام دەبێت ئەوە بزانین کە بەبێ کۆنتڕۆڵکردنی سنوورەکانی عێراق و سووریا، ئەوەی من ناوم ناوە پچڕاندنی هیلالی شیعی، دەوڵەتە چاوەڕوانکراوەکە ئەو گرنگییە سیاسییە-جیۆپۆلەتیکییەی نابێت بۆ ئەو وڵاتانەی کە ئاماژەیان پێ کرا تاوەکوو پشتیوانی لە هەوڵێکی لەو شێوەیەی کورد بکەن. بەواتایەکی دیکە، دەبێت سەرانی ئیدارەی خۆسەری تەنیا کاتێک هەنگاوێکی لەو شێوە بهاوێن کە پشتیوانییەکان مسۆگەر بکەن و شریتێکی سنووریی لە ئەلبوکەمالەوە تاوەکوو ئەلتەنف بە قوڵایی لانیکەم ٤٠ کیلۆمەترێک بخەنە ژێر کۆنتڕۆڵی خۆیان.<h2 class="ql-align-justify">پوختە</h2>بەکورتی، هاوکێشەکان زۆر ئاڵۆزن، دەوڵەتی تورکی زۆر ترسی لە هەر سەرکەوتنێکی کورد و ڕۆژاڤا هەیە، بۆیە بە شێوەیەکی زۆر دڕندانە کەوتووتە گیانی کورد. لە ڕووی ئەو هەڕەشانە، کورد یان دەبێت پەنا بۆ ئەمریکا و ئیسرائیل ببات یان بۆ ئێران. هەر یەکێک لەمانە مەترسی خۆی و گرنگی لەخۆیدا حەشار داوە. ئێران کارتێکی دۆڕاوە، بەڵام لە ناچارییدا، کورد لەوانەیە دەستی بۆ درێژ بکات. هەر چۆنێک بێت، ڕووداو و پێشهاتەکانی ساڵی ڕابردوو پێمان دەڵێت کە ئەوە ئیسرائیل‌ـە کە پرسەکان یەکلایی دەکاتەوە، بۆیە پەنا بردن بۆ ئەو و ئەمریکا لەوانەیە باشترین بژاردە بێت.لە پەیوەند بە بژاردەکانی کە لە سەرەوە گفتوگۆ کران، من زیاتر مەیلم بەلای بژاردەی دووەم و سێیەم دایە. بژاردەی دووەم دواجار لەوانەیە هەنگاوێک بێت بۆ بژاردەی سێیەم. هەر چۆنێک بێت، کات لە بەرژەوەندی کورد نییە، هەر بژاردەیەک هەڵبژێرن دەبێت پەلە بکەن.

بابەتەکانی شێرکۆ کرمانج

بۆ خۆپیشاندانەکان لە کوردستان بەرهەمدار نین؟

دووانەی "غەدر و گریان"، شین و شەپۆڕی ئێرانییەکان لە پای چی؟

مەنبەج چۆڵکرا، ڕۆژاڤا بەرەو کوێ؟