لە کاتێکدا میدیاکان سەرنجیان لەسەر چەقبەستوویی دیپلۆماسی و نەگەیشتن بە ئاگربەست لە ئۆکرانیایە، بەڵام لوتکەی ئەم دواییەی ئەلاسکا کێشەیەکی قووڵتری ئاشکرا کرد لە بێتوانایی ڕۆژئاوا لە دژی ڕووسیا قەیرانێکی ڕاستەقینەی سەرکردایەتی لە ئەمریکا و ئەوروپا ئاشکرا کرد، بە گوتەی شارەزایان.
پێدەچێت نەبوونی پلانی ستراتیژی و ڕوونی سەبارەت بە مەترسییە قبوڵکراوەکان، ڕۆژئاوا سەرقاڵ بکات، ئەمەش وایکردووە پوتین هاوکێشەکان لەسەر زەوی بکێشێتەوە، لە کاتێکدا پایتەختەکانی ڕۆژئاوا پێش ڕووبەڕووبوونەوەی دوژمن لەگەڵ خۆیاندا ململانێ دەکەن.
ئەوروپا لە نێوان ترس و دوودڵیدا
سەرکردەکانی یەکێتی ئەوروپا گەیشتوونەتە ئاستێک کە سەرلێشێواوی زیاتر دەبێت سەبارەت بە ڕۆڵی خۆیان لە ئۆکرانیا. سەرەڕای لێدوانەکان سەبارەت بە ئامادەیی ئەوان بۆ بەرگریکردن لە سەروەری کیێڤ، تا ئێستا هیچ ئامادەیییەکی ڕوون بۆ پێناسەکردنی مەترسییە قبوڵکراوەکان یان ئامانجی واقیعی بۆ دەستێوەردانی سەربازی نەبووە.
ئەم بۆشاییە لە نێوان ڕیتۆریک و واقیعدا لاوازی ئەوروپا لە بڕیاردانی ستراتیژی گەورەدا ئاشکرا دەکات، ئەمەش وایکردووە ئەوروپا لە دۆخێکدا بەجێدەهێڵێت کە وا دیارە ناتوانێت بەرژەوەندییە ژیانییەکانی خۆی بپارێزێت بەبێ پشتبەستنی تەواو بە ئەمریکا.
ترەمپ و پوتین... فێستیڤاڵێك بۆ دەرکەوتنێكی بێ ئەنجام
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا، بەهۆی ئەوەی بۆ یەکەمجار لە ماوەی دە ساڵدا، ڤلادیمێر پوتین، سەرۆکی ڕووسیای بۆ ئەمریکا بانگهێشتکردووە، کەوتە بەر هێرشی توند، ناوبراو هیچ ئیمتیازێکی پێشوەختەی لە سەرۆک کۆماری ڕووسیا دەستەبەر نەکرد جگە لە بەڵێنەکەی کە ئەگەر لوتکەکە بە پێی پلان نەڕوات بەردەوام بێت لە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان لە ئۆکرانیا.
لە کۆنگرە ڕۆژنامەوانییەکەدا وا دیار بوو ترەمپ بانگەشە بۆ دەستکەوتە وەهمییەکان دەکات: ئەو کۆبوونەوەکەی بە بەرهەمدار وەسف کرد و "زۆر خاڵ لەسەری ڕێککەوتوون"، بەڵام دانی بەوەدانا کە هیچ پێشکەوتنێک لە ئاگربەستدا نەکراوە، کە گرنگترین بڕگەی بەرنامەی کارە.
ترەمپ فەلسەفە بەناوبانگەکەی دووپاتکردەوە و وتی: هیچ ڕێککەوتنێک نییە تا ڕێککەوتنێک نەبێت، بەڵام بە پێشوازی گەرمی خۆی و بە بانگهێشتکردنی پوتین بۆ گفتوگۆیەکی تایبەت چاوەڕوانییەکانی بەرزکردەوە. ئەمە هەنگاوێکی دەگمەن بوو لە نێوان نەیار یان ڕکابەرە گەورەکاندا، بەڵام ڕەخنەی توندی لایەنە ڕۆژئاوایی و نێودەوڵەتییەکانی بەدوای خۆیدا هێنا.
پوتین گرەو لەسەر ئاژاوەی ڕۆژئاوا دەکات
ڕێبازی دوودڵی ڕۆژئاوا سوودێکی ستراتیژیی بە پوتین بەخشیوە. سەرۆکی ڕووسیا لە ڕێگەی ئاماژەی دۆستانە و قسەی سەرسوڕهێنەرەوە توانیویەتی ڕووسیا وەک ڕوونترین و یەکگرتووترین هێزی هاوکێشەکە نیشان بدات، لە کاتێکدا ڕۆژئاوا سەرقاڵ و دوودڵ دەردەکەوێت. ئەم دینامیکییە توانای مۆسکۆ بۆ تاقیکردنەوەی هاوپەیمانی ڕۆژئاوا و لێکۆڵینەوە لە سنووری پابەندبوونی بە ئۆکرانیا زیاد دەکات.
ئەم قەیرانە خاڵە لاوازەکانی سیستەمی ڕۆژئاوا ئاشکرا دەکات
لە لوتکەکەدا تیشک خرایە سەر کێشە قووڵەکانی هەماهەنگی ڕۆژئاوا، لەوانە نەبوونی دیدێکی هاوبەش لە نێوان واشنتۆن و هاوپەیمانە ئەوروپییەکانی سەبارەت بە ئامانجە ستراتیژییەکان لە ئۆکرانیا، نەتوانینی پێشکەشکردنی هاندان یان هەڕەشەی قەناعەتپێکەر بۆ پوتین بەبێ ئەوەی مەترسی ململانێی ڕاستەوخۆیان لەسەر بێت، هەروەها مەیلی سەرکردەکانی ئەوروپا بۆ دوورکەوتنەوە لە بڕیارە قورسەکان لە ترسی کاردانەوەی سیاسی پۆپۆلیستی یان ناوخۆیی.
لە کاتێکدا ترەمپ هەوڵیداوە خۆی وەک "ئاشتیخوازێک" پیشان بدات کە ئامادەیە هەنگاوی بوێرانە بنێت، بەڵام سیاسەتەکانی لە لوتکەکەدا ئاماژەن بۆ سەرلێشێواوی ناوخۆیی. لەوانە پێشنیاری "گۆڕینەوەی زەوی" لەگەڵ ڕووسیا بەبێ بانگهێشتکردنی زێلێنسکی , کە پرسیار لەبارەی پابەندبوونی ئۆکرانیا بە مافەکانی دەوروژێنێت، هەروەها هەڕەشەکانی سزای لاوەکی لەسەر ئەو وڵاتانەی کە نەوت و غازی ڕووسیا دەکڕن، بەڵام ئەم هەڕەشانە لەلایەن میکانیزمی ڕوونی جێبەجێکردنەوە پشتگیری ناکرێت.
گۆڕانکارییە دووبارەکانی ترامپ لە هەڵوێستەکانیدا، لە هێرشکردنە سەر پوتینەوە بۆ تۆمەتبارکردنی زێلنسکی بە دەستدرێژی ڕووسیا، تا هەوڵدان بۆ ئەوەی خۆی وەک ناوبژیوانێک پیشان بدات، جەخت لەوە دەکاتەوە کە ئەمریکا ڕووبەڕووی قەیرانێکی ڕوونی سەرکردایەتی بووەتەوە، نەک تەنها لە ڕووی سیاسییەوە، بەڵکو لە داڕشتنی ستراتیژییەکی ڕوون لەگەڵ هاوپەیمانە ئەوروپیەکانیدا.
لە دەرەوەی ئەلاسکا، تەحەددیاتی داهاتوو
لەگەڵ بەردەوامی نادڵنیایی، ئەوروپا و ئەمریکا مەترسی ئەوەیان لەسەرە کە پوتین بە کارتی دەسەڵاتەوە بەجێبهێڵن، لە هەمان کاتدا کێشە ناوخۆییەکانی پەیوەست بە سیاسەتی سەرکردایەتی و بەرگری چارەسەر دەکەن. هەر چارەسەرێکی دیپلۆماسی لە داهاتوودا پێویستی بە: پێناسەیەکی ڕوون بۆ ئامانجەکانی ڕۆژئاوا لە ئۆکرانیا و ئەوەی کە قبوڵکراوە و چی قبوڵکراو نییە؛ ڕێککەوتنی پێشوەختە لەگەڵ کیێڤ بۆ دڵنیابوون لەوەی کە بەرژەوەندییە نیشتمانییەکانی لە هیچ یەکلاییکردنەوەیەکدا سەرپێچی نەکرێن؛ و هەماهەنگییەکی بەهێزی ئەوروپی و ئەمریکی بۆ گەیاندنی سیگناڵی یەکگرتووی هێز بۆ پوتین.
لە کۆتاییدا لوتکەی ئەلاسکا تەنها شکستێکی دیپلۆماسی نەبوو، بەڵکو ڕەنگدانەوەی خودی سەرلێشێواوی ڕۆژئاوا بوو. لە کاتێکدا پوتین بە ڕوونی ماسولکەکانی دەچەمێنێتەوە، ڕۆژئاوا لە نێوان قسەی بوێرانە و توانای سنووردار بۆ پێشکەشکردندا دڕاوە.
ئەم قەیرانە لە سەرکردایەتی ڕۆژئاوادا ڕەنگە لە هەموو کردەوەیەکی ڕووسیا گرنگتر بێت، بەو پێیەی توانای ڕۆژئاوا بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانی لە ئۆکرانیا و دەرەوەی وڵات دیاری دەکات و ڕەنگە بۆ دەیان ساڵی داهاتوو سیاسەتی نێودەوڵەتی لە قاڵب بدات.