نەخشەی باشوری قەوقاز نەک بە شەڕ، بەڵکو بە واژۆیەک لە واشنتۆنەوە لە ٨ی ئابی ٢٠٢٥ دا سەرلەنوێ کێشرایەوە. ڕێککەوتنی کۆریدۆری زەنگەزوور، کە ئێستا ناوی "ڕێگای ترەمپ بۆ ئاشتی و خۆشگوزەرانی نێودەوڵەتی" (TRIPP) لێنراوە، تەنها ڕێڕەوێکی گواستنەوە نییە، بەڵکو بوومەلەرزەیەکی ژیۆپۆلەتیکییە و لەرینەوەکەی لە تارانەوە تا هەولێر هەستی پێدەکرێت!
ڕێککەوتنی زەنگەزوور: نەخشەی نوێی ژیۆپۆلەتیک:
ڕێککەوتنەکە، بە نێوەندگیری ئیدارەی ترەمپ ئەنجامدرا، مافی گەشەپێدانی کۆریدۆرەکە بۆ ماوەی ٩٩ ساڵ دەداتە ئەمریکا. ئەم ڕێڕەوە ستراتیژییە ئازەربایجان بە ناوچەی نەخچەوانەوە دەبەستێتەوە لە ڕێگای خاکی ئەرمینیاوە، بەڵام گرنگییەکەی لەوە زیاترە؛ ئەویش دروستکردنی ئاڵتەرناتیڤێکە بۆ ڕێڕەوەکانی ژێر کۆنترۆڵی ڕوسیا و ئێران. بەپێی ڕاپۆرتەکان، کۆریدۆرەکە بەپێی یاساکانی ئەرمینیا بەڕێوەدەبرێت بەڵام لەلایەن کۆمسیۆنێکەوە کە ئەمریکا دیاری دەکات. ئەمەش مانای گۆڕانکارییەکی بنەڕەتییە لە هاوسەنگی هێز و کەمکردنەوەی هەژموونی مۆسکۆ و تاران لە ناوچەکەدا.
ئامانجە ستراتیژییەکانی ئەمریکا و ڕۆڵی ترەمپ:
ئامانجی سەرەکی واشنتۆن لەم جوڵەیەدا، کەمکردنەوەی کاریگەریی ڕکابەرەکانی: ڕوسیا، ئێران و چینە لە قەوقازدا؛ کۆریدۆرەکە بەشێکی سەرەکی "ڕێڕەوی ناوەڕاست" پێکدەهێنێت کە چین و ئاسیای ناوەڕاست بە ئەوروپاوە دەبەستێتەوە بەبێ ئەوەی بە ڕوسیا و ئێراندا تێپەڕێت. بەشداریکردنی ترەمپ وەک نێوەندگیر، نمایشێکی دیپلۆماسی بوو بۆ جێگیرکردنی ئەمریکا وەک ئەکتەری سەرەکی لە ناوچەکەدا و کردنەوەی دەرگایەکی نوێ بۆ هەناردەی وزە و بازرگانی کە لە کۆنترۆڵی ڕکابەرەکانیدا نەبێت.
لێکەوتەکان بۆ هێزە هەرێمییەکان:
ئەم ڕێککەوتنە بۆ تورکیا و ئازەربایجان دەستکەوتێکی ستراتیژی گەورەیە و پێگەیان لە ناوچەکە و لە هاوکێشەی وزەی جیهاندا بەهێزتر دەکات. لەبەرامبەردا، ئێران گەورەترین زیانمەندە؛ چونکە نەک هەر ڕێڕەوی بازرگانییەکەی لەگەڵ ئەرمینیا و ئەوروپا دەکەوێتە مەترسییەوە، بەڵکو هەست بە گەمارۆدانێکی ژیۆپۆلەتیکی دەکات و بە پیلانێکی ئەمریکی-ئیسرائیلی ناوی دەبات. ڕوسیاش بە هەمان شێوە هەژموونی مێژوویی خۆی لە حەوشەی پشتەوەی ماڵەکەیدا لەدەست دەدات و ئەمریکا جێگەی دەگرێتەوە.
کۆریدۆری زەنگەزوور و دۆزی کورد: دەرفەت یان هەڕەشە؟
بۆ کورد، ئەم گۆڕانکارییە شمشێرێکی دوو دەمە. لە لایەکەوە دەرفەتی نوێ دەڕەخسێنێت و لە لایەکی دیکەشەوە مەترسی گەورەی لەگەڵدایە.
دەرفەتە ئابوورییەکان:
بەهێزبوونی "کۆریدۆری ناوەڕاست" دەتوانێت داینامیکی نوێی بازرگانی دروست بکات. هەرێمی کوردستان، بەهۆی پێگە جوگرافییەکەی وەک دراوسێی تورکیا و ئەکتەرێکی گرنگی بواری وزە، دەتوانێت ببێتە بەشێک لەم تۆڕە نوێیەی گواستنەوە و بازرگانی. ئەمە دەرفەتێکە بۆ هەمەچەشنکردنی ئابووری و کەمکردنەوەی پشت بەستن بە داهاتی نەوت، بەڵام مەرجی سەرەکی، بوونی دیپلۆماسییەتێکی ئابووریی کارا و ژێرخانێکی گونجاوە.
ئاڵنگارییە سیاسییەکان:
ڕێککەوتنەکە پێگەی تورکیا و ئازەربایجان، کە دوو دەوڵەتی خاوەن سیاسەتی ئاڵۆزن بەرامبەر بە کورد، بە شێوەیەکی بەرچاو بەهێز دەکات. تورکیایەکی بەهێزتر و خاوەن ڕێڕەوی ستراتیژی نوێ، دەتوانێت فشارەکانی لەسەر هەرێمی کوردستان و ڕۆژئاوا زیاتر بکات. هاوکات، چڕبوونەوەی سەرنجی ئەمریکا لەسەر ئەم کۆریدۆرە، ڕەنگە ببێتە هۆی پەراوێزخستنی دۆزەکانی تری ناوچەکە، لەنێویاندا پرسی کورد. مەترسی گەورەتر ئەوەیە کە هەرێمی کوردستان بکەوێتە نێوان بەرداشی ململانێی ئێران و بلۆکی ئەمریکی-تورکی، کە دەرئەنجامی کارەساتباری لێدەکەوێتەوە.
ئەنجام؛ کۆریدۆری زەنگەزوور تەنها پڕۆژەیەکی ژێرخانی نییە، بەڵکو سەرەتای سەردەمێکی نوێی "شەڕی ژێرخانەکان" و ململانێی ژیۆپۆلەتیکییە. بۆ کورد، مانەوە و سوودوەرگرتن لەم هاوکێشە نوێیە پێویستی بە سیاسەتێکی زۆر ورد و هاوسەنگ هەیە بۆ قۆستنەوەی دەرفەتە ئابوورییەکان و خۆپاراستن لە مەترسییە سیاسییەکان.
