کاتێک دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا لە سەرەتای ئەم هەفتەیەدا فڕۆکەی بۆمبڕێژکەری نارد بۆ هێرشکردنە سەر شوێنە ئەتۆمییەکانی ئێران، گرەوی لەسەر ئەوە دەکرد کە دەتوانێت یارمەتی ئیسرائیلی هاوپەیمانەکەی بدات بۆ پەکخستنی بەرنامە ئەتۆمییەکەی تاران لە هەمان کاتدا پارێزگاری لە بەڵێنە درێژخایەنەکەی بکات بۆ ئەوەی خۆی لە شەڕێکی درێژخایەندا تێنەگلێنێت.
تەنها چەند ڕۆژێک دواتر، ڕاگەیاندنی لەناکاوی ترامپ لە ڕۆژی دووشەممەدا سەبارەت بە ڕێککەوتنی ئاگربەست لە نێوان ئیسرائیل و ئێران، ئەوە دەردەخات کە ڕەنگە فەرمانڕەواکانی تارانی هێنابێتەوە سەر مێزی دانوستان.
بەڵام هێشتا لیستی درێژی پرسیارە گەورە بێ وەڵامەکان ماوە، لەوانە ئایا لە ڕاستیدا هەر ئاگربەستێک دەتوانێت کاری پێبکات و لە نێوان دوو ڕکابەری تاڵدا ڕابگرێت کە ململانێی ساڵانێکی "سێبەر"یان پەرەی سەندووە و بووەتە شەڕی ئاسمانی، هەردوولا لە ماوەی 12 ڕۆژی ڕابردوودا هێرشی ئاسمانییان ئاڵوگۆڕ کردووە.
هەروەها نازانرێت ئەو مەرجانەی کە هەردوولا لەسەری ڕێککەوتوون، لە پۆستە سۆشیال میدیاییەکەی ترامپدا ئاماژەی پێنەکراوە کە "ئاگربەستێکی تەواو و گشتگیر"ی نزیکە، ئایا ئەمریکا و ئێران دانوستانە ئەتۆمییە شکستخواردووەکان زیندوو دەکەنەوە یان نا، هەروەها چارەنووسی کۆکردنەوەی یۆرانیۆمی پیتێنراو لەلایەن ئێرانەوە، کە چەند شارەزایەک پێیان وایە ڕەنگە لە بۆردومانەکانی ئەمریکا و ئیسرائیل ڕزگاریان بووبێت.
جۆناسان پانیکۆف، جێگری پێشووی هەواڵگری ئەمریکا بۆ خۆرهەڵاتی ناوەڕاست وتی: ئیسرائیلییەکان زۆرێک لە ئامانجەکانیان بەدیهێناوە... ئێرانیش بەدوای ڕێگایەکدا دەگەڕێت بۆ دەربازبوون. "ئەمریکا هیواخوازە ئەمە سەرەتای کۆتایی بێت. تەحەداکە بریتییە لە هەبوونی ستراتیژی بۆ ئەوەی لە داهاتوودا دێت".
هەروەها پرسیارەکان ماونەتەوە سەبارەت بەوەی کە لە ڕاستیدا لەسەر چی ڕێککەوتن کراوە، تەنانەت لە کاتێکدا ڕاگەیاندنی ترەمپ هیوای بۆ کۆتاییهێنان بەو ململانێیە بەرزکردەوە کە ترسی لە شەڕێکی فراوانتری ناوچەیی دروستکردبوو.
سوپای ڕژێمی زایۆنی ڕایگەیاندووە کە لە کاتژمێرەکانی سەرەتای بەرەبەیانی ڕۆژی سێشەممەدا ئەو مووشەکانەی لە ئێرانەوە بەرەو ئیسرائیل تەقێنراون.
دەزگای ئەمبولانسی ئیسرائیل هەواڵی کوژرانی لە هێرشێکی مووشەکی بۆ سەر باڵەخانەیەکی شاری بێرشەبا بڵاوکردەوە.
دوای ماوەیەکی کەم، ترامپ وتی؛ ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و ئێران "ئێستا کاریگەرە" و داوای لە هەردوو وڵات کرد ئاگربەستەکە پێشێل نەکەن.
لە کاتێکدا پێشتر بەرپرسێکی ئێرانی پشتڕاستی کردەوە کە تاران ئاگربەستی قبوڵکردووە، عەباس عەراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران ڕایگەیاندبوو، ئەگەر ئیسرائیل هێرشەکانی ڕانەگرێت، شەڕەکان ڕاناگیرێت.
بەڵام ئەوە نەبووە هۆی ئەوەی ترەمپ و دڵسۆزانی ئاهەنگ بگێڕن لەوەی کە بە دەستکەوتێکی گەورەی ڕێبازی سیاسەتی دەرەوەیان دەزانن، کە بە "ئاشتی لە ڕێگەی هێزەوە" ناوی دەبەن.
وەڵامدانەوەی پێوانەیی ئێران
ئەم ڕاگەیاندنەی ترەمپ تەنها چەند کاتژمێرێک دوای ئەوە هات کە ئێران مووشەکی ئاراستەی بنکەیەکی ئاسمانی ئەمریکا لە قەتەر کرد و هیچ زیانێکی گیانی لێ نەکەوتەوە. ئەمەش وەک تۆڵەسەندنەوەیەک بوو کە ئەمریکا لە سەرەتای ئەم هەفتەیەدا بۆمبی بنکەر-بستەری 30 هەزار لیرەیی خستە سەر دامەزراوە ئەتۆمییە ژێرزەمینییەکانی ئێران.
سەرچاوە ئاگادارەکان ڕایانگەیاند کە کاربەدەستانی ئیدارەی ترەمپ وەڵامی ئێرانیان بە حیسابکراو زانیوە بۆ ئەوەی پەرەسەندنی زیاتر لەگەڵ ئەمریکا دوور بکەوێتەوە.
ترامپ داوای دانوستان لەگەڵ ئیسرائیل و ئێران دەکات.
بەرپرسێکی باڵای کۆشکی سپی ڕایگەیاند، ئیسرائیل ڕازی بووە بە ئاگربەست بە مەرجێک ئێران هێرشی نوێ ئەنجام نەدات.
ئەو بەرپرسە ئاماژەی بەوەشکرد، ترەمپ ڕاستەوخۆ قسەی لەگەڵ بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل کردووە، هەروەها جێگری سەرۆکی ئەمریکا جەی دی ڤانس و مارکۆ ڕوبیو وەزیری دەرەوەی ئەمریکا و ستیڤ ویتکۆف نێردەی تایبەتی ئەمریکا لە پەیوەندییەکی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆدا لەگەڵ ئێراندان.
ئەو بەرپرسەی کۆشکی سپی ئاماژەی بەوەشکرد، ئێرانیش قبوڵکردنی ئاگربەستەکەی دەربڕیوە، چونکە لە دۆخێکی زۆر لاوازدایە.
ئێرانییەکان بە چەند ڕۆژێک لە بۆردومانی ئیسرائیل بۆ سەر شوێنە ئەتۆمییەکان و سەربازییەکان ژیاون، ئەمە جگە لە کوشتنی بە ئامانجی زانایانی باڵای ئەتۆمی و سەرکردە ئەمنییەکان.
هەروەها ترەمپ لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا بە ئاشکرا باسی لە ئەگەری "گۆڕینی ڕژێم" لە ئێران کردووە .
قومارە گەورەکەی ترەمپ
بڕیارە بێ وێنەیەکەی ترەمپ بۆ بۆردومانکردنی شوێنە ئەتۆمییەکانی ئێران نوێنەرایەتی هەنگاوێک دەکات کە لە مێژە سوێندی خواردووە لێی دوور بکەوێتەوە: دەستوەردانی سەربازی لە شەڕێکی گەورەی دەرەکیدا.
ترامپ لە گەورەترین و ڕەنگە مەترسیدارترین هەنگاوی سیاسەتی دەرەوەی لە دوای دەستبەکاربوونییەوە، نەک هەر گرەو لەسەر توانای خۆی بۆ لەکارخستنی پێگەی سەرەکی ئەتۆمی ئێران لە فۆردۆ، بەڵکو لەسەر ڕاکێشانی تەنها وەڵامێکی پێوانەکراو لە دژی ئەمریکا.
ئەگەر ترەمپ بتوانێت ململانێی ئیسرائیل و ئێران هێور بکاتەوە، ڕەنگە بتوانێت گەردەلولی ڕەخنەی دیموکراتەکان لە کۆنگرێس هێور بکاتەوە و باڵی دژە دەستێوەردانگەری بنکە کۆمارییەکەی ئارام بکاتەوە، کە ماوەیەکە دروشمی "ئەمریکا دووبارە گەورە بکەنەوە" سەبارەت بە بۆردومانەکە بەرز دەکەنەوە، کە بەڵێنەکانی هەڵمەتی هەڵبژاردنەکانی پێشێل کردووە.
هەروەها ڕێگەی پێدەدات سەرنجی لەسەر ئەولەویەتەکانی سیاسەت بێت وەک دیپۆرتکردنەوەی کۆچبەرانی بێ بەڵگەنامە و ئەنجامدانی شەڕی گومرگی دژی هاوبەشە بازرگانییەکان.
بەڵام ترەمپ و یاریدەدەرەکانی ناتوانن پرسی ئێران و ئەو پرسیارە هەڵپەسێردراوانەی کە دەوروژێنن پشتگوێ بخەن.
"ئایا ئاگربەستەکە بەردەوام دەبێت؟" پرسیاری دێنیس ڕۆس، دانوستانکاری پێشووی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ هەردوو ئیدارەی کۆماری و دیموکرات. "بەڵێ، ئێرانییەکان پێویستیان پێیەتی ، ئیسرائیلییەکانیش بە شێوەیەکی شەڕانگێزانە هێرشیان کردووەتە سەر لیستی ئامانجەکان" کە لەلایەن سوپای ئیسرائیلەوە داڕێژراوە.
بەڵام ئاستەنگەکان هەر ماون. ڕۆس دەڵێت: "ئێران بەشێوەیەکی بەرچاو لاواز بووە، بەڵام داهاتووی بەرنامە ئەتۆمی و موشەکی بالیستیکیەکانی چییە؟ عەمبارکردنی یۆرانیۆمی زۆر پیتێنراو چی بەسەر دێت؟ دانوستان پێویست دەبێت، چارەسەرکردنی ئەو کێشانەش ئاسان نابێت".