بڕیارە ئەمڕۆ شەممە12ی نیسان، ئێران و ئەمریکا لە ئاستێكی باڵا وتووێژی لە عومان ئەنجام بدەن و ئامانج لێی دەستپێکردنی دانوستانی نوێ سەبارەت بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران کە بە خێرایی بەرەوپێش دەچێت. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا هەڕەشەی ئەوەی كرد، ئەگەر ڕێکنەکەوتن نەکرێ، ڕێوشوێنی سەربازیی دەگرنە بەر.
ئێران بە وریاییەوە لە دانوستانەکان نزیک دەبێتەوە و گومانی هەیە کە ببێتە هۆی ڕێککەوتن، هەروەها گومانی لە ترەمپ هەیە کە چەندین جار هەڕەشەی بۆردومانی ئێرانی کردووە ئەگەر بەرنامە ئەتۆمییەکەی ڕانەگرێت.
لە کاتێکدا هەر لایەنێک باسی لە ئەگەری هەندێک پێشکەوتن کرد، بەڵام لەسەر ململانێیەک کە زیاتر لە دوو دەیە درێژەی کێشاوە، لە یەکتر دوورن و لەسەر ئەوە ڕێکنەکەوتوون کە ئایا دانوستانەکان ڕاستەوخۆ دەبن، وەک ترەمپ داوای دەکات، یان ناڕاستەوخۆ دەبێت، وەک ئەوەی ئێران دەیەوێت.
ئاماژەکانی هەر کردەوەیەک دەتوانن یارمەتیدەر بن بۆ هێورکردنەوەی گرژییەکانی ناوچەکە، کە لە ساڵی ٢٠٢٣ەوە بەهۆی شەڕەکانی غەززە و لوبنان، هەڵدانی مووشەک لە نێوان ئێران و ئیسرائیل، هێرشی حوسییەکان بۆ سەر کەشتیوانی لە دەریای سوور، و ڕووخاندنی حکومەت لە سوریا، لە گەرمادایە.
بەڵام شکستهێنان ترسی شەڕێکی فراوانتر لە ناوچەیەکدا کە زۆربەی نەوتی جیهان هەناردە دەکات، گەورەتر دەکات. تاران هۆشداریی دایە وڵاتانی دراوسێی کە میوانداری بنکەکانی ئەمریکا دەکەن، ئەگەر بەشداری هەر هێرشێکی سەربازی ئەمریکا بۆ سەر ئێران بکەن، ڕووبەڕووی "دەرئەنجامە ترسناکەکان" دەبنەوە.
بەرپرسێکی ئێرانی بە ئاژانسی ڕۆیتەرزی ڕاگەیاندووە، عەلی خامنەیی ڕێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران کە قسەی کۆتایی لەسەر پرسە گەورەکانی دەوڵەت لە پێکهاتەی ئاڵۆزی دەسەڵاتی ئێراندا هەیە، لە دانوستانەکاندا "دەسەڵاتی تەواوی" بە عەباس عەراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران بەخشیوە.
عێراقچی سەرۆکایەتی شاندی ئێران دەکات و ستیڤ ویتکۆف نوێنەری ترەمپ لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست سەرکردایەتی دانوستانەکان دەکات لە لایەنی ئەمریکاوە.
ململانێیەکی دەیان ساڵە
ئێران هەمیشە ڕایگەیاندووە کە بەرنامە ئەتۆمییەکەی تەنها بۆ مەبەستی مەدەنییە، بەڵام وڵاتانی ڕۆژئاوا پێیان وایە دەیەوێت بۆمبی ئەتۆمی دروست بکات .
ئەوان دەڵێن، پیتاندنی یۆرانیۆم لەلایەن ئێرانەوە کە سەرچاوەیەکی سووتەمەنی ئەتۆمییە، زۆر لە پێداویستییەکانی بەرنامەی مەدەنیی تێپەڕاندووە و کۆگاکانی بەرهەمهێناوە کە ئاستی پاکی شکاوی نزیکە لەوەی کە پێویستە بۆ سەری جەنگی.
ترەمپ کە لە مانگی شوباتەوە هەڵمەتی "زۆرترین فشار"ی بەسەر تاراندا سەپاندەوە، لە ساڵی ٢٠١٨دا لە ڕێککەوتنی ئەتۆمی ئێران و شەش زلهێزی جیهانی لە ساڵی ٢٠١٥ لە یەکەم خولی خۆیدا کشایەوە و سزای توندی بەسەر ئێراندا سەپاندەوە.
لەو کاتەوە، بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران هەنگاوی بەرچاوی بەخۆیەوە بینی، لەوانە پیتاندنی یۆرانیۆم بۆ 60%، هەنگاوێکی تەکنیکی دوور لە ئاستی پێویست بۆ دروستکردنی بۆمب.
مارکۆ ڕوبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ڕۆژی پێنجشەممە ڕایگەیاند، هیوادارە ئەو دانوستانە ببێتە هۆی ئاشتی و ڕاشیگەیاند، زۆر ڕوون بووین کە ئێران هەرگیز خاوەنی چەکی ئەتۆمی نابێت و پێموایە ئەوە بووەتە هۆی ئەم کۆبوونەوەیە.
تاران ڕۆژی دواتر وەڵامی دایەوە و ڕایگەیاند کە "دەرفەتێکی ڕاستەقینە" دەداتە ئەمریکا سەرەڕای ئەوەی کە بە "ژاوەژاوی بەربڵاوی ڕووبەڕووبوونەوە" لە واشنتۆن وەسفی کردووە.
ئیسرائیل کە هاوپەیمانی ئەمریکایە، بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران بە هەڕەشەیەکی وجودی دەزانێت و لە مێژە هەڕەشەی هێرشکردنە سەر ئێران دەکات ئەگەر دیپلۆماسی شکست بهێنێت لە سنووردارکردنی تەماحە ئەتۆمییەکانی.
نفوزی تاران لە سەرانسەری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەشێوەیەکی بەرچاو دابەزیوە، هاوپەیمانە ناوچەییەکانی کە بە "میحوەری خۆڕاگری" ناسراون، لە سەرەتای دەستپێکردنی ململانێی نێوان حەماس و ئیسرائیل لە غەززە و ڕووخانی بەشار ئەسەد لە سوریا لە مانگی کانوونی دووەمدا، هەڵوەشێنراونەتەوە یان زیانێکی زۆریان پێگەیشتووە.
ئەو میحوەرە نەک تەنها حەماس، بەڵکو حزبوڵای لوبنان و حوسییەکان لە یەمەن و گروپە چەکدارە جۆراوجۆرەکانی شیعە لە عێراق و سوریاش لەخۆ دەگرێت.